ამბოხის თეორია
დღეს ჯაზს უკრავ, ხვალ კი სამშობლოს გაყიდიო – ასე ამბობდნენ საბჭოელ სტილიაგებზე. გასული საუკუნის 20-იანები ამერიკაში სწორედ ასე, ჯაზისა და თავისუფლების და იმავდროულად რელიგიურ-ფუნდამენტალისტური ჯგუფების მომძლავრების ეპოქად იქცა. ფუნდამენტალისტებს ასე ეგონათ, ქვეყანა საფრთხეშია და ჩვენ თუ არ დავიცავით, რა კაცები ვიქნებითო. ახალგაზრდები გადაჯიშების გზას დგანან და იმ ტრადიციებსა და ფასეულობებს ანგრევენ, რაზეც ოდითგანვე დგას ამერიკაო. ფუნდამენტალისტები საქმის ხალხი იყო და დროს უქმად არ ფლანგავდნენ – დასხდნენ და კრეაციონისტული კანონპროექტი მოამზადეს, რომელიც დარვინიზმის სწავლებას კრძალავდა. ლოგიკა მარტივი იყო – თუ ადამიანი ღვთის შვილია, ჯაზის ჰანგებზე არ ატლინკავდება, ყველის ვაჭარივით არ გაიკრიჭება და შორტებს არ ჩაიცვამს მაიმუნიშვილივით. დაწერეს ეს კანონპროექტი და 2 შტატში კანონადაც დაამტკიცეს. კიდევ 15-ში განხილვა მიმდინარეობდა.
1925 წელს ჯერი თენესიზე მიდგა. ფუნდამენტალისტების ლიდერმა, ორგანიზაცია “მსოფლიოს ფუნდამენტალისტ ქრისტიანთა ასოციაციის” თავმჯდომარემ, სენატორმა ჯონ ბათლერმა კრეაციონისტული კანონპროექტი ადგილობრივ საკანონმდებლო ორგანოში გაიტანა და კენჭისყრაშიც იმარჯვა. გუბერნატორს ეს ამბავი გულზე არ ეხატებოდა, მაგრამ ვეტოს გამოყენება ვერ გაბედა და კანონს ხელი მოაწერა. მაშინ ავანსცენაზე არასამთავრობო ორგანიზაცია “ამერიკის სამოქალაქო უფლებათა კავშირი” გამოვიდა – ასე თქვეს, თუ გამოჩნდება მასწავლებელი, რომელიც არ დაემორჩილება კანონს, ჩვენ დავიცავთო (ბათლერის კანონი დარვინიზმის პროპაგანდისთვის 100-500 დოლარიან ჯარიმას აწესებდა). და აი, პატარა ქალაქ დეითონში, სადაც სულ 1800 მაცხოვრებელი იყო, გამოჩნდა ასეთი ჯორჯ რაფლეია, ნიუ იორქში დაბადებული კაცი, დეითონში რომ გამოეგზავნათ მაღაროს სამართავად. მას ადგილობრივ ჩინოვნიკთან, უოლთერ უაითთან, ვინც სკოლებისა და განათლების საქმეს უძღვებოდა, კამათი შეემთხვა ანტი-დარვინისტულ კანონზე და რაფლეიამ უთხრა – მოდი, პროცესი მოვაწყოთ და ვნახოთ ერთი, რა გამოგვივაო. რაფლეიამ და უაითმა მონახეს მასწავლებელი ჯონ სქოუფსი, ვინც დასთანხმდა სასამართლოს წინაშე წარმდგარიყო. სთენლი ქრემერის ფილმში “მოიმკი ქარიშხალს” უაითი მგზნებარე და იდეური დარვინისტია, სინამდვილეში კი ბიოლოგიც არ ყოფილა. დამხმარე პედაგოგად მუშაობდა სკოლაში და მეტწილად გეოლოგიას ასწავლიდა, თუმცა ერთი-ორჯერ ბიოლოგიის გაკვეთილიც ჰქონდა ჩატარებული. მან საჯაროდ აღიარა, რომ “ბათლერის კანონის” აკრძალვა დაარღვია და დარვინიზმის დებულებები გააცნო მოსწავლეებს (არადა, ახლა ვიცით, რომ ეს ამბავი განგებ დაიბრალა). შტატი იძულებული გახდა მის წინააღმდეგ სარჩელი შეეტანა სასამართლოში და, ოსტაპის თქმისა არ იყოს, პროცესიც დაიწყო – როგორც ვხედავთ, სასამართლო პროცესი, რომელსაც დღეს “მაიმუნის პროცესად” ვიცნობთ, დიდწილად დადგმული იყო, უფრო ზუსტად – ხელოვნურად პროვოცირებული, მაგრამ შედეგები კი ძალიან მნიშვნელოვანი დადგა… თუმცა ამაზე – ქვემოთ.
Stylish Blog 