ცათმფრენი

რეი ბრედბერი

ძველი წელთაღრიცხვით მე-400-ე წელს ჩინეთის დიდ კედელთან ტახტზე ნებივრობდა იმპერატორი იუანი. უხვი წვიმებით დანამული მიწა ბიბინებდა მწვანედ და კარგ მოსავალს ჰპირდებოდა. მის ქვეშევრდომებს სამყაროში ყველაზე ბედნიერად ვერ ვიტყოდით, მაგრამ არც ყველაზე უბედურები იყვნენ.

გათენდა ახალი წლის მეორე თვის პირველი კვირის პირველი დილა. იმპერატორი იუანი ჩაის წრუპავდა და მარაოთი ინიავებდა თბილ ნიავს, როდესაც ბაღში დაგებულ ალისფერ და ლურჯ ფილებზე ფეხები აატყაპუნა პირფარეშმა, სწრაფი ნაბიჯებით მიუახლოვდა და შესძახა:

– ჰოი, იმპერატორო, იმპერატორო, სასწაული!

– დიახ, – უთხრა იმპერატორმა, – ჰაერი მართლაც უჩვეულოდ ნაზია ამ დილით.

– არა, არა, სასწაული! – გაუმეორა მსახურმა და წელში მოიხარა.

– ჩაით ვიტკბარუნებ პირს, რა თქმა უნდა, ესეც სასწაულია.

– არა, არა, მეუფეო!

– აბა, იქნებ, გამოვიცნო – მზე ამოიწვერა და ახალი დღე გაგვითენდა. ზღვა კი ლაჟვარდისფერია. ეს არის სასწაულთა სასწაული.

– მბრძანებელო, ადამიანია ცაში!

– რა თქვი? – იმპერატორმა მარაოს რხევაც კი შეაჩერა, ხომ არ მომეყურადაო.

– ჰაერშია… კარგად დავინახე – ადამიანს ფრთები აქვს გაშლილი და დაფრინავს. ზეციდან დასჭექა ხმამ, თავი ავწიე, ის ცაში იყო, დრაკონს მიჰქონდა კაცი – ქაღალდისა და ბამბუკის დრაკონს. ფრთები ჰქონდა მზისა და ბალახის ფერის.

– ეს-ესაა გარიჟრაჟდა, – უთხრა იმპერატორმა, – და შენ ჯერ ისევ სიზმრებში ხარ.

– ეს-ესაა გარიჟრაჟდა, მაგრამ კარგად დავინახე, რაც დავინახე! წამომყევი და თავადაც ნახავ.

– ჩამოჯექი აგერ, – უთხრა იმპერატორმა, – ჩაი მოსვი. უცნაური რამ უნდა იყოს ადამიანის ფრენა, თუ მართალს ამბობ. დროა საჭირო, რომ გაიაზრო და მეც დრო მჭირდება, ამგვარი სანახაობისთვის რომ შევიმზადო თავი.

დალიეს ჩაი.

– ვიჩქაროთ, გთხოვ, – უთხრა ბოლოს მსახურმა, – თორემ ის წავა.

იმპერატორი ფეხზე წამოდგა. ჩაფიქრებული ჩანდა.

– ახლა, შეგიძლია მაჩვენო, რაც თავად ნახე.

ისინი შეუყვნენ ბაღს, გაიარეს ბალახის მდელო, გადავიდნენ პატარა ხიდზე, გასცდნენ ხეების კორომებს და აუყვნენ პატარა ბორცვს.

– იქ! – უჩვენა მსახურმა.

იმპერატორმა ახედა ცას.

ცაში მოჩანდა კაცი. იცინოდა და ისე მაღლა იყო, მისი სიცილი ძლივს სწვდებოდა იმპერატორის ყურს. ხელებით ეპყრა ლერწმები, ზედ გადაკრული ბრჭყვიალა ქაღალდით, შეეკრა ფრთებად, ლამაზი ოქროსფერი კუდი გამოება და ფრენდა, როგორც ყველაზე დიდი ჩიტი ფრინველთა შორის, როგორც ახალგაზრდა დრაკონი დრაკონების უძველესი ქვეყნიდან.

კაცი დილის გრილ ქარს მოექცა თავზე და:

– დავფრინავ, დავფრინავ! – ჩამოსძახა ზემოდან.

მსახურმა პასუხად დაუქნია ხელი:

– დიახ! ასეა! – ასძახა.

იმპერატორი იუანი არც შერხეულა. დილის ნისლმა კალთები აკრიფა და მწვანე ბორცვებზე აალაგა. იმპერატორი გასცქეროდა ჩინეთის დიდ კედელს, რომელიც ქვის თვალწარმტაცი გველივით იკლაკნებოდა და შემორაგული იყო სრულიად მის სამფლობელოს. საოცარი კედელი, რომელიც იცავდა მტრის ლაშქართაგან და ინარჩუნებდა მშვიდობას ასგზის და ათასგზის, წლიდან წლამდე, აწ და მარადის. გახედა ქალაქს განფენილს მდინარის პირას, გზებსა და მთებს შორის, რომელმაც ის-ის იყო ღამის ძილისგან დაიხსნა თვალი.

– მისმინე, – მიმართა მსახურს, – სხვამ ვინმემ ნახა ეს მფრინავი კაცი?

– მხოლოდ მე, ჩემო უფალო, – უთხრა მსახურმა. ბაგეზე ღიმილი დასთამაშებდა, თან ხელს უქნევდა ცას.

იმპერატორმა ერთხელაც გახედა ზეცას და ბრძანა:

– დაუძახე, დაეშვას მიწაზე და მოვიდეს ჩემთან.

– ჰეი, ჩამოდი, ჩამოდი! იმპერატორს სურს შენი ნახვა! – შეუძახა პირფარეშმა, თან ხელის გულები პირთან მიიტანა, ხმა რომ მიეწვდინა უკეთ.

მფრინავი კაცი დაბლა ჩამოჰყვა დილის ნიავს, იმპერატორმა კი გარეშემო მოავლო მზერა, დაინახა მეგუთნე, რომელიც იდგა შორეულ მინდორში, აეღო თავი და გასცქეროდა ცას. იმპერატორმა დაიხსომა, თუ სად იდგა მეგუთნე.

ამასობაში მფრინავი კაციც დაეშვა მიწაზე და ამაყად მიუახლოვდა იმპერატორს, თან სდევდა ქაღალდის შრიალი და ბამბუკის ღეროების ხმა. მივიდა და თაყვანი სცა მოხუც მბრძანებელს, თუმცა ასე ფრთებასხმულს გაუჭირდა წელში მოხრა.

– ეგ რა ჩაიდინე? – ჰკითხა იმპერატორმა მკაცრად.

– ცაში გავფრინდი, ჩემო მეუფევ, – მიუგო კაცმა.

– რა ჩაიდინე-მეთქი? – გაუმეორა იმპერატორმა.

– ხომ გიპასუხე! – შესძახა კაცმა.

– შენ ჩემთვის პასუხი არ გაგიცია! – უთხრა იმპერატორმა და გაიშვირა ხელი, სურდა ბრჭყვიალა ქაღალდს და ფრინველივით ფრთებს შეხებოდა. სიგრილე იგრძნო, სიოს სურნელი.

– ხომ ლამაზია, მბრძანებელო?

– კი, ძალიან ლამაზია.

– ერთადერთია მთელს დუნიაზე, – გაეღიმა კაცს, – მე მოვიგონე.

– ერთადერთი მხოლოდ?

– გეფიცები!

– სხვამ ვინ იცის შენი გამოგონების შესახებ?

– არავინ. ცოლისთვისაც არ გამიმხელია – ასე მეტყოდა, რომ მზემ დამკრა რეტი. ეგონა, ფრანს ვაკეთებდი. რომ დავამთავრე, ავდექი ღამით და შორი კლდეებისკენ წავედი. მზის პირველ სხივებს და დილის ნიავს დაველოდე, გამბედაობა მოვიკრიბე, კლდიდან გადავხტი და ზე ავიჭერი, კამარა შევკარი… ჩემს ცოლსაც კი არ უნახავს ეს ამბავი.

– მით უკეთესი მისთვის, – თქვა იმპერატორმა, – გამომყევი.

ისინი გაუყვნენ სასახლისკენ გზას. მზე დაჰყურებდა ციდან და ნორჩი ბალახის სურნელი სდიოდა მიწას.

იმპერატორი, მსახური და მფრინავი შეჩერდნენ უზარმაზარ ბაღში.

იმპერატორმა შემოკრა ტაში.

– აბა, გუშაგნო!

მოირბინეს მხლებლებმა.

– შეიპყარით ეს კაცი!

აქეთ-იქიდან ჩაავლეს ხელი.

– ჯალათს უხმეთ, – ბრძანა იმპერატორმა.

– რას მერჩი? – შეცბუნებით შესძახა კაცმა, – რა ჩავიდინე? – წასკდა ცრემლები და ბრჭყვიალა ქაღალდზე დაედინა, ააჭრიალა ბამბუკის ტოტები.

– ამ კაცმა, – თქვა იმპერატორმა, – რაღაც მანქანა შექმნა, ახლა კი ჩვენ გვეკითხება, რა ჩაიდინა. საკუთარი თავისა ვერ გაუგია. ის მხოლოდ ქმნის და არც კი უწყის, თუ რას აკეთებს და რისთვის.

მოვიდა ჯალათი ვერცხლისფრად წამახული ცულით. წელზემოთ შიშველს, კუნთები ასხდა მკლავებზე, სახეს კი თეთრი ნიღაბი უფარავდა.

– შეიცადე, – უთხრა იმპერატორმა.

მაგიდასთან მივიდა იქვე, რომელზეც თავად მის მიერ შექმნილი მანქანა იდო. ყელიდან მოიხსნა პატარა ოქროს გასაღები, მანქანას მოარგო და გადაატრიალა. მანქანა ამუშავდა.

მანქანა იყო ძვირფასი ლითონითა და თვლებით აწყობილი ბაღი, რომელიც გაცოცხლდა: აჟღურტულდნენ ჩიტები ლითონის ხეების პაწაწკინტელა ტოტებზე, ტყეში დაძუნძულებდნენ მგლები, ადამიანები დადიოდნენ მდელოზე, ეფიცხებოდნენ მზეს და თავს აფარებდნენ ჩეროს, ინიავებდნენ მარაოებით, ზურმუხტისფერი ფრინველების გალობით ტკბებოდნენ და გრილდებოდნენ ერთი ბეწო შადრევნებთან.

– ხომ ლამაზია? – ჰკითხა იმპერატორმა, – თუ შემეკითხები, რა გავაკეთე – გეტყვი: მგალობელი ჩიტები, შრიალა ტყეები, ადამიანები, ვინც ამ ტყეებში სეირნობს და ფოთლებით, ჩრდილით და ჟღურტულით ტკბება. აი, ეს შევქმენი.

– კი მაგრამ, მბრძანებელო! – შესძახა კაცმა და მუხლებზე დაემხო, ლოყებზე ღაპაღუპით სდიოდა ცრემლი, – მეც მსგავსი რამ გავაკეთე! აღმოვაჩინე სილამაზე. ფრენით ავყევი დილის ქარს აღმა, ზემოდან გადავხედე მძინარე სახლებს და ბაღებს. შევიგრძენი ზღვის სურნელი და მწვერვალებს მიღმა ლაჟვარდისფერ ტალღებს შევავლე თვალი. ცაში ავიჭერი, როგორც ჩიტი. სიტყვებით ვერ აღვწერ, რა სილამაზეა იქ, ზემოთ, როდესაც ფარფატებ, ვითარცა ლერწამი ქართაგან ძლიერთა. რა საოცარია დილის ხასხასა ზეცა, როგორ თავისუფლად გრძნობ თავს! ლამაზია, მბრძანებელო, ეს ყველაფერი ძალიან ლამაზია!

– ასეა, – უთხრა იმპერატორმა სევდით სავსემ, – ვიცი, რომ, რასაც ამბობ, სიმართლე უნდა იყოს, რადგან მეც ვგრძნობდი, თითქოს, შენთან ერთად, გული ჩემს მკერდშიც ფრთხიალებდა, როგორც შენ – ცაში და ვფიქრობდი: როგორია? როგორია, ნეტავ? როგორ მოჩანს ზემოდან ჩემი აუზები? ჩემი სასახლეები და ქვეშევრდომები? ჭიანჭველებივით პაწია? და როგორ ჩანან შორეული ქალაქები, რომლებსაც ჯერ ისევ სძინავთ და არ გადაუგდიათ მწუხრი?

– მაშინ შემიწყალე, მბრძანებელო!

– მაგრამ, – განაგრძო იმპერატორმა და კიდევ მეტი სევდა მოეძალა ხმაში, – ისეც ხდება ზოგჯერ, რომ ცოტა სილამაზე უნდა დათმო, თუ გსურს, შეინარჩუნოს ის სილამაზე, რაც უკვე გაქვს… მე არ მეშინია შენი, მაგრამ მეშინია სხვა კაცის.

– რომელი კაცის?

– სხვა კაცის, რომელიც მოგბაძავს შენ და შეკრავს ბამბუკის ტოტებს, გადააკრავს ბრჭყვიალა ქაღალდს… მაგრამ იმ სხვა კაცს ექნება ავი თვალი და ბოროტი გული. და სილამაზე გაქრება. აი, იმ კაცის მეშინია.

– რატომ გაქრება?

– ვინ მეტყვის, რომ ოდესმე კაცი, ქაღალდისა და ლერწმის ასეთი მანქანით, არ აფრინდება ცაში და ჩინეთის დიდ კედელს არ დაუშენს ზემოდან უზარმაზარ ლოდებს?

არავინ განძრეულა და სიტყვა არვის უთქვამს.

– წარკვეთე თავი! – ბრძანა იმპერატორმა.

ჯალათმა თავისი ვერცხლის ცული აიქნია.

– დაწვით ბამბუკის ფრთები და გამომგონებლის ცხედარიც მასთან ერთად… და საერთო ორმოში დამარხეთ ფერფლი, – თქვა იმპერატორმა.

მხლებლებმა აღასრულეს.

იმპერატორი მიუბრუნდა თავის პირფარეშს, რომელმაც პირველმა დაინახა მფრინავი კაცი.

– ენას დაიჭირე კბილი, – უთხრა, – ეს ყველაფერი მხოლოდ ზმანება იყო. ყველაზე ნაღვლიანი და ლამაზი სიზმარი, რაც გინახავს… და იმ შორეულ მდელოში მეგუთნეს უთხარი, რომ ეს ყველა მხოლოდ მოელანდა… თუ ოდესმე დაძრავთ სიტყვას, შენ ან ის, იმ საათში წაგაცლით თავებს.

– საზღვარი არ აქვს შენს მოწყალებას, მეუფეო.

– არა, – უთხრა იმპერატორმა, – მოწყალე არ ვარ.

ის გასცქეროდა ბაღის ღობის გადაღმა მსახურთ, რომლებმაც ქაღალდისა და ბამბუკის საოცარი მანქანა მისცეს კოცონს. დილის ნიავის სუნი აჰყვა ბნელ კვამლს და აიჭრა ცისკენ.

– არ ვარ მოწყალე, მხოლოდ ძალიან დამფრთხალი და შემცბარი ვარ.

თქვა და დაინახა, როგორ გათხარეს ორმო და დამარხეს ფერფლი.

– რა ღირს ერთი ადამიანის სიცოცხლე მილიონობით სხვა ადამიანის სიცოცხლის წილ? – ამ ფიქრით უნდა დავიმშვიდო გული.

კისრიდან ჩამოიხსნა ჯაჭვზე შებმული გასაღები და ხელახლა დაქოქა ულამაზესი კოხტა ბაღი. იდგა და გაჰყურებდა მის სამფლობელოს, დიდ კედელს, მშვიდობიან ქალაქს, ხასხასა მინდვრებს, მდინარეებსა და ნაკადულებს. ამოიოხრა. მისი პაწია ბაღი დატრიალდა, ციცქნა ადამიანები დასეირნობდნენ ტყეში, პაწაწინა ცხოველები მზეზე ითბობდნენ ქურქებს, ხიდან ხეზე დაფრინავდნენ ლაჟვარდისფერ-ოქროსფერი ჩიტები და მათი გალობა სწვდებოდა ზეცას და მიფრინავდა და მიფრინავდა და მიფრინავდა.

– ოჰ, – თქვა იმპერატორმა და თვალები დახუჭა, – შეხედე ამ ჩიტებს… ერთი შეხედე ამ ჩიტებს!

©Ray Bradbury – The Flying Machine. The Golden Apples of the Sun, 1953
©LV (ქართული თარგმანი, 2023)

©Lord Vader. Stylish Blog. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.