უთქმელი სიბრძნე

რეი ბრედბერი

ოთახი დიდ კერიას ჰგავდა, უხილავი, მათრობელა ცეცხლით გამთბარს და განათებულს. ბუხარში ალი, ლამის, ჩაფერფლილიყო უკვე, მხოლოდ მიმქრალი ენები ჯიუტად ეპოტინებოდა რამდენიმე სველ მორსა და ტორფს, თავს ადგა კვამლად. ნაღვერდალი ზანტად ახამხამებდა ნარინჯისფერ ცხრა თვალს. ისმოდა მუსიკის ჰანგები – ნელ-ნელა იღვრებოდა, მიიზლაზნებოდა სადღაც, კვლავ ბრუნდებოდა უკან და ავსებდა ოთახს. შორეულ კუთხეში სანათი აანთეს და ლიმნისფერი შუქი ყვითლად შეღებილ კედლებს დაეფინა. ხის იატაკი ლაპლაპებდა, როგორც მდორე მდინარე. ზედ გაშლილი ფარდაგი მოგაგონებდათ ტივს, რომელზეც შემომსხდარიყვნენ ამაზონის უცხო ჩიტები, აფოფრილი ლურჯი, თეთრი, მწვანე ბუმბულით. ოთხ პატარა მაგიდაზე შემოედოთ თეთრი ფაიფურის ვაზები, სავსე ახლადმოჭრილი ყვავილებით ორანჟერეიდან. ბუხრის თავზე ახალგაზრდა მამაკაცის პორტრეტი ეკიდა. ლაჟვარდისფერი თვალები ჰქონდა, გონიერი და სიცოცხლით სავსე.

ოთახში შესულს, შეიძლება ვერც შეგემჩნია ორნი. ერთი ქათქათა, თეთრ დივანზე იჯდა. თვალები დაეხუჭა. მეორე იწვა და თავი პირველის კალთაში ედო. მასაც დაეხუჭა თვალები, უსმენდა მუსიკას და წვიმას.

მუსიკა დასრულდა და უცნაური ხმა შემოესმათ, თითქოს, კარზე აფხაჭუნებდა ვიღაც.

ორივე მამაკაცმა გაახილა თვალი. ერთმანეთს გადახედეს. ადამიანები არ აფხაჭუნებენ, ადამიანები – აკაკუნებენ. გაიფიქრეს, მგონი, ერთად.

ის, რომელიც წამოწოლილი იყო, წამოხტა და შეუძახა:

– ვინმეა მანდ?

– არის, აბა როგორ, – გაისმა ბებრული ხმამ.

კილო-კავი ეცნო.

– ბაბუა!

ფართოდ გამოაღო კარი და თბილ, განათებულ ოთახში შემოუძღვა ტანმორჩილ, ტანსრულ მოხუცს.

– თომ, ბიჭო, ჰე-ჰე… როგორ მიხარია, რომ გნახე!

დათვებივით დაეჭიდნენ ერთმანეთს, თათების ბაგუნი აუტეხეს ზურგებს. ამ დროს მოხუცმა უცხო ადამიანის მზერა იგრძნო და უკან დაიხია.

შვილიშვილი შემოტრიალდა:

– ეს ფრენქია, ბაბუ… ეს კი ბაბუაა, ფრენქი… იმას ვამბობ, რომ… ისა… როგორც…

მოხუცმა დრო იხელთა, მიუახლოვდა, ხელი გაუწოდა, მოეჭიდა და ფეხზე წამოაყენა ფრენქი, რომელიც მთასავით დაეყუდა და მწვერვალიდან დაჰყურებდა ღამის მოყვანილ უცაბედ სტუმარს.

– მაშ, ფრენქი, არა? – ასძახა მოხუცმა სადღაც, ჭერში.

– დიახ, სერ, – ჩამოსძახა იმან.

– მე, – თქვა ბაბუამ, – ხუთი წუთია კარს უკან ვიდექი…

– ხუთი წუთი? – შესძახეს ახალგაზრდებმა. შეშფოთებულნი ჩანდნენ.

– მუსიკას ვუსმენდი და ვფიქრობდი – დავაკაკუნო… არ დავაკაკუნო… ბოლოს ასე ვთქვი – რაც იქნება, იქნება – თუ გოგოსთან ერთადაა, ნება მისია – ან წვიმიანი ფანჯრიდან გადასვას გარეთ, ქუჩაში ან გამოაჩინოს და გააცნოს მოხუც ბაბუს, როგორი შეყვარებული ჰყავს… ვთქვი ასე და დავაკაკუნე, მაგრამ ლამაზ გოგოს ვერა ვხედავ… კარადაში თუ შეიმალა, თომ? – უთხრა და ძველი, კანშემოფცქვნილი ჩემოდანი დადო.

– გოგო არ არის, ბაბუ, – შვილიშვილმა ხელები გაშალა და ადგილზე დატრიალდა.

– არ არის, მაგრამ… – ბაბუამ თვალი მოავლო ოთახს, გაპრიალებულ იატაკს დააკვირდა, თეთრ ფარდაგებს, ფერად ყვავილებს, ნახატებს კედლებზე, – აბა ამ ოთახს ქირაობ მისგან?

– ვქირაობ?

– ქალის გემოვნება ეტყობა – კოხტა ოთახი სარეკლამო ჟურნალის გარეკანიდან. საკრუიზო ლაინერებზე მინახავს ეგეთი ჟურნალები.

– ეგ ჩვენ… – ხმა ამოიღო ფრენქმა.

– ჩვენ მოვაწყეთ, – უთხრა თომმა და ჩაახველა, – ხელი შევავლეთ, რაღაცები შევცვალეთ…

– თქვენ ორმა? – მოხუცმა ეჭვით მიმოიხედა, – მხოლოდ თქვენ? ოჰო…

ლურჯ-თეთრ საფერფლეს წაეტანა, ჩაიმუხლა და თუთიყუშივით ფერად ფარდაგს გადაუსვა ხელი.

– რომელმა რა შეარჩიეთ? – ჰკითხა უცებ და ბიჭებს მიაჩერდა.

შვილიშვილი უხერხულად გაწითლდა და ჩაიბურტყუნა:

– ჩვენ, ისა…

– არა, მოიცა, – შეაწყვეტინა მოხუცმა, – ისე გამოვიდა, რომ დაუპატიჟებლად დაგატყდით თავს და ახლა მაძებარივით დავძუნძულებ, კუთხე-კუნჭულს ვყნოსავ… სჯობს, ისა მკითხო, რას ვაკეთებ, აქ საიდან გავჩნდი… და კარი დახურე, ღვთის გულისათვის, უბერავს… ამ თქვენს სამხატვრო გალერეაში მხეცის ნიშნითაც ხომ არ გაქვთ რამე? – ჰკითხა.

– მხეცის ნიშნითაც გვაქვს, – უთხრა თომმა, დაკეტა კარი, ბაბუას ლაბადა ჩამოართვა და სამი სირჩა და ირლანდიური ვისკი გამოიღო. მოხუცი ბოთლს შეეხო ფრთხილად, როგორც – ჩვილს.

– აი, ეს სხვა საქმეა… ვისი დღეგრძელობისას ვსვამთ?

– რა თქმა უნდა შენი, ბაბუ.

– არა, არა, – მოხუცმა ჯერ შვილიშვილს გახედა, შემდეგ – მის მეგობარს, – ეჰ, – ამოიხვნეშა, -სადაა ჩემი წლები… როგორი ახალგაზრდები ხართ… მოდით, ცხელი გულებისა და ალისფერი ლოყების დღეგრძელობა იყოს, როდესაც მთელი ცხოვრებაა წინა და ბედნიერებით პირთამდე ხარ სავსე… ასე არაა?

– ასეა, – უთხრეს ახალგაზრდებმა და მიუჭახუნეს.

შეჰყურებდნენ ერთმანეთს კრძალვით თუ მხიარულად. მოხუცის ღაჟღაჟა, ცხოვრების გზაზე დაღარულ სახეში შვილიშვილის ანარეკლი ჩანდა – ლაჟვარდისფერი თვალები, გონიერი, როგორც იმ პორტრეტზე, მუდამ ახალგაზრდა და სიცოცხლით სავსე, სანამ დრო და ჟამი არ გადააფარებს მარადიულ ბინდს. ღიმილი, როგორც შვილიშვილს უთამაშებს სახეზე და კიდევ ხელები, მკვირცხლი, დაუდგრომელი, რომლებსაც, თითქოს, საკუთარი ცხოვრება ჰქონდათ და მოუსვენრად დაეძებდნენ საქმეს.

სვამდა ეს სამი. მაგიდას იდაყვებით დაყრდნობილი. მოღიმარი. სადაც ერთი მეორისთვის სარკეა. სადაც თითოეულს უხარია, რომ ამ წვიმიან ღამეს შეხვდნენ ერთმანეთს. და რომ ეს ბერიკაცი, იგივე თვალებით, იგივე ხელებით ახალგაზრდის ასლია. და ერთი სისხლი უჩქეფთ. და რომ ვისკიც ასეთი გემრიელია.

– ეჰ, თომ, როგორ მიხარია, რომ გიყურებ! – უთხრა ბაბუამ, – რომ იცოდე, როგორ დაეტყო დუბლინს უშენობა, ეს ოთხი წელი… კარგია, რომ გნახე… მაგრამ, ჯანდაბა, მე ვკვდები… ოღონდ, არა მკითხო, როგორ და რატომ. ექიმმა იცის. მომადგა და დამახალა აგერ, შუბლში… რა ვთქვა, მე მაგის… ჰოდა, ვიფიქრე, იმის ნაცვლად, რომ ახლობლებმა დახარჯონ ფული, შეიკრიბონ და დამადგნენ თავზე, თავად ჩამოვუვლი. ასე ვთქვათ, გამოსამშვიდობებელი მოგზაურობა… ჰა, როგორი აზრია? გადაეხვიე, ჩამოართვი ხელი და დალიე სასმელი. ამიტომ, ამ ღამით აქ ვარ, შენთან და ხვალ ლონდონს იქეთ, ლიუსი მინდა ვნახო, იქიდან კი – გლაზგოში, დიქთან. თითო დღე – თითოსთან. მეტი არცაა საჭირო, არ მინდა, შეგაწუხოთ… რა პირი დაგიფჩენია, ბიჭო, სიბრალული არ მჭირდება. ოთხმოცის ვარ და დროა გავიდე გაღმა. ბოლო მოგზაურობის ფულს კი მოვუყარე თავი, ასე რომ – არც ერთი სევდიანი სიტყვა. დაგხედავთ ყველას, დავრწმუნდები, რომ კარგად ხართ და არა გიჭირთ, დავხუჭავ თვალებს და გულდამშვიდებული წავალ იქეთ, თუ მოვახერხე.

– ბაბუ! – შესძახა თომმა და მოხუცს მოეხვია.

– კარგი, ბიჭო, კარგი… – უთხრა მოხუცმა და შვილიშვილის ქუთუთოებზე ცრემლი შენიშნა, – მადლობელი ვარ, მაგრამ არ გინდა ცრემლი, რასაც შენს თვალებში ვხედავ, ეგეც საკმარისია, – ნაზად მოიშორა ბიჭი და უთხრა – მომიყევი აბა, რა ამბებია ლონდონში, შენს სამსახურში რა ხდება ან – სახლში… შენც მომიყევი, ფრენქ, ჩემი შვილიშვილის მეგობარიც ჩემი შვილიშვილია.

– ბოდიშს მოგიხდით, – ფრენქი წამოდგა, – იმდენი გექნებათ სალაპარაკო… მე დაგტოვებთ… მაღაზიაში… რაღაც მაქვს საყიდელი.

დაიძრა კარისკენ მაგრამ მოხუცმა შეაჩერა:

– მოიცა!

ახლაღა დააკვირდა პორტრეტს ბუხრის თავზე. მივიდა. მოიჩრდილა, თვალი მოჭუტა და ხელმოწერა ამოიკითხა.

– ფრენქ დეივისი… ეს შენ ხარ? შენ დახატე?

– დიახ, სერ.

– როდის?

– სამი წლის წინ… ჰო, მგონი, სამი იყო.

მოხუცმა თავი დაუქნია. დინჯად. ფიქრით. თითქოს, თავსატეხს ეწვალებოდა და ახლა ბოლო ნატეხიც მოარგო.

– თომ, იცი, ვის ჰგავს?

– კი… შენ. დიდი ხნის წინ.

– ჰმ… შენც შენიშნე, აბა?.. კი, მე ვარ, მეთვრამეტე დაბადების დღეზე. როცა მთელი სამყარო და მთელი ირლანდია, მთელი მისი ველებით და მდელოებით და ლამაზი ქალებით… ეს ყველაფერი წინ მელოდა და არა უკან. ნამდვილად მე ვარ. ღმერთო! ასეთი ვიყავი. სიმპათიური და ახალგაზრდა. როგორც შენ ახლა, თომ… არაჩვეულებრივად ხატავ, ფრენქ. ძალიან ნიჭიერი მხატვარი ყოფილხარ.

– როგორც შემიძლია, – თქვა ფრენქმა ხმადაბლა, – როგორც ვიცი.

– კარგად იცნობ თომს. ასე იტყვიან – თხემიდან ტერფამდე, – მოხუცს გაეღიმა, – აბა, როგორია, თომ, ჩემგან ნასესხები სახით ცხოვრება? კარგად ხომ მოგერგო? როგორა გრძნობ თავს? არის თუ არა სამყარო შენს ფერხთ დაფენილი, როგორც კიბორჩხალები და ხამანწკები დუბლინის თევზის ბაზარზე?

შვილიშვილს გაეცინა. ბაბუას გაეცინა. მხატვარსაც გაეცინა.

– ერთიც შევსვათ, – მოხუცმა ჩამოასხა, – შემდეგ გაგიშვებთ, ფრენქ, მაგრამ აუცილებლად მობრუნდი. მინდა, შენი ამბებიც გავიგო.

– რა ამბები? – ჰკითხა ფრენქმა.

– მისტერიების. სიცოცხლის. ჟამთა სვლის. წუთისოფლის. სხვა კიდევ რა გაქვს სათქმელი, ფრენქ?

– საკმარისზე მეტია, ბაბუ, – უთხრა ფრენქმა და გაჩუმდა. თავადაც გაუკვირდა ეს სიტყვა რომ მოწყდა ბაგეს, – უკაცრავად, ბატონო ქელი…

– ბაბუა დამიძახე. წავა.

– უნდა გავიქცე, – მოსვა და ჭიქა დადგა, – შეგეხმიანები, თომ.

კარი გაიხურა. მარტონი დარჩნენ.

– ამაღამ ხომ ჩემთან რჩები, ბაბუ? – შვილიშვილი ჩემოდანს დასწვდა, – ფრენქი არ დაბრუნდება. შეგიძლია, მის საწოლზე დაწვე, – უთხრა, თან კედელთან ორი ტახტიდან ერთზე ზეწარი გაშალა, – მაგრამ ჯერ ადრეა, კიდევ დავლიოთ ცოტა და ვილაპარაკოთ.

მოხუცი დუმდა და ტილოებს ათვალიერებდა. რიგრიგობით. აუჩქარებლად.

– საოცარი ნამუშევრებია… ნატიფი ფერწერა.

– ფრენქის ნახატებია.

– ეს სანათიც რა კარგია.

– მისი ნახელავია ეგეც.

– ხალიჩა იატაკზე?

– კი, მისი მოხატულია.

– ღმერთო ჩემო! – ბუტბუტებდა მოხუცი, – რა მშრომელი ბიჭი ყოფილა.

ისე დაიარებოდა ოთახში, როგორც – სამხატვრო გალერეაში.

– სადაც არ გაიხედავ, საკვირველი ნიჭის შემოქმედის ნამუშევრებია… რაღაც არ მახსენდება, მსგავსი რამ გეკეთებინოს დუბლინში.

– სახლიდან მოშორებით ბევრ ახალს სწავლობ, – უთხრა თომმა მშვიდად.

მოხუცმა ვისკი მოსვა. თვალები დახუჭა.

– ცუდად ხომ არ ხარ, ბაბუ?

– თავში მიკაკუნებს ცოტას და კუჭი მაწუხებს, მაგრამ ეგ – არაფერი… – უთხრა ბერიკაცმა, – შეიძლება, შუა ძილში ისე დამკრას უცებ, რომ ღრიალით წამოვვარდე, თუმცა, ჯერ არაფერი მიჭირს… მოდი, ვილაპარაკოთ, ბიჭო, ვილაპარაკოთ.

საუბრობდნენ და სვამდნენ შუაღამემდე. შემდეგ ბაბუა დაწვა და შვილიშვილიც წავიდა დასაძინებლად. მაგრამ კიდევ კარგა ხანს წრიალებდნენ, სანამ ორთავეს ჩაეძინა.

ღამის ორ საათზე მოხუცს გამოეღვიძა.

სიბნელეში მიმოიხედა, აღარ ახსოვდა, სად იყო. შემდეგ დაინახა ნახატები, ქსოვილგადაკრული სკამები, ლამფები და ფარდაგები. მოაგონდა და ტახტზე წამოჯდა. შემდეგ ადგა. ტანსაცმელი მოძებნა, სახელდახელოდ მოიცვა და კარისკენ წავიდა. სწრაფი ნაბიჯებით, მუშტებშეკრული. ჩქარობდა, თითქოს ეშინოდა, ვაითუ, ვერ მივუსწრო და რაღაც უპატიებელი მოხდესო.

კარის გაჯახუნებამ თომიც გააღვიძა. თვალები დაჭყიტა.

სადღაც, შორს, ბნელში ყვიროდა ვიღაც. იძახდა. ქოშინით. ოხვრით. მთელი ხმით უხმობდა ღმერთსა და ეშმაკს. ესროდა წყევლას და გოდებას ატანდა ქარს. ბოლოს გაისმა ბრახაბრუხი. ძალუმი, გაშმაგებული. ადამიანი მჯიღს ურტყამდა კედელს. ან, ეგებ, მთელი სხეულით ეხეთქებოდა.

კარგა ხნის შემდეგ ყველაფერი ჩაწყნარდა. ბაბუა ოთახში შემობრუნდა. წვიმა სდიოდა წურწურით.

ქანაობდა, თითქოს, ისევ ქარში მდგარიყოს. გაიხადა ტანსაცმელი და მიაგდო მბჟუტავ ბუხართან და ნაკვერჩხლებზე გაზეთი დააგდო. გაუთავებლად ბუტბუტებდა თავისთვის. ცეცხლმა იფეთქა და გააცისკრა მოხუცის სახე. ჯერ ისევ ეტყობოდა ბრაზი. ხელების ფათურით მოძებნა ხალათი. დასწვდა და ჩაიცვა. ხელები მიუშვირა ცეცხლს. სისხლძარღვები ალისფრად აუფეთქდა.

– ჯანდაბა! ეგეთი ამბებია, ჯანდაბა! – თქვა და დაისხა ვისკი. მოსვა. შვილიშვილს გახედა და თვალი უყო. შემდეგ ნახატებს გახედა. ყვავილებს. თომს. და მოსვა ისევ.

თომმა თვალები მოისრისა, ვითომ, ეს-ესაა გამეღვიძაო.

– სამი საათია, ლამის, – უთხრა, – რატომ არა გძინავს?

– დავლევ და დავიძინებ, – უთხრა ბაბუამ, – საფიქრალი მაქვს.

– რა საფიქრალი?

– მაცადე, – უთხრა მოხუცმა. ორივე ხელით ჩასჭიდებოდა ჭიქას.

ბუხარში ცეცხლმა ბოლოჯერ გაიბრძოლა და მხოლოდ ბჟუტავდა ახლა.

– შენი ბებია გამახსენდა. 1902 წლის ივნისში. გამახსენდა, მამაშენი რომ დაიბადა. რა კარგი დღე იყო. შემდეგ შენ დაიბადე. ბედნიერი დღე იყო ეგეც…. მამაშენი ახალგაზრდა დაიღუპა, შენ სულ პაწია იყავი… დედაშენმა ბევრ გაჭირვებაში გამოგატარა. თავს გევლებოდა, ეგებ – მეტისმეტადაც, მაგრამ მძიმე დრო იყო. ნახევრად მშიერ და გაყინულ დუბლინში. მე სულ მდელოში ვიყავი. ვმუშაობდი და თვეში ერთხელ თუ ვახერხებდი შენს ნახვას. ადამიანები მოდიან და გვტოვებენ. ასე ყოფილა წუთისოფელი. ასეთი ფიქრები მაქვს, ბიჭო… გამახსენდა, რომ დაიბადე. ერთი ციცქნა. რა კარგი დღე იყო. ახლა კი რამხელა გაიზარდე.

სირჩა ბაგესთან მიიტანა.

– ბაბუ, – უთხრა თომმა. ფრთხილად, როგორც ბავშვი შემოიძურწება ხოლმე ფეხაკრეფით სასჯელსა და მიტევებას შორის, როცა რაღაცას დააშავებს, – ჩემზე დარდობ?

– არა, – მოხუცმა თავი გაიქნია, – სხვა ადამიანებზე ვდარდობ. როგორ შეგხვდებიან. ვდარდობ იმაზე, როგორი ცხოვრება გექნება.

ორი მამაკაცი – ახალგაზრდა და მოხუცი ერთმანეთს შეჰყურებდა.

– ბაბუ, მე ბედნიერი ვარ.

– მართალს ამბობ?

– ცხოვრებაში არ ვყოფილვარ ასეთი ბედნიერი, ახლა რომ ვარ.

– ჰო… – უთხრა ბაბუამ, – მიმოიხედა ირგვლივ. შვილიშვილს შეხედა, – მეც ვგრძნობ, მაგრამ რა გელის ხვალ, თომ?

– ვინ იცის… განა ვინმე არის სულ ბედნიერი? ყველა გრძნობა ჭკნება, ბაბუ.

– ნუ ამბობ მაგას! – შესძახა მოხუცმა, – მე და ბებიაშენი… ჩვენი გრძნობები არ დამჭკნარა.

– არ დამჭკნარა, მაგრამ განა სულ ერთნაირად ყვაოდა? ფერი არ უცვლია? თავიდან ასე იყო, შემდეგ – ისე.

მოხუცმა თვალები დახუჭა. თავი ხელებში ჩარგო. ლოყები მოისრისა.

– მართალი ხარ… თითოეული ჩვენგანი ორ… არა, ორს არა – სამ, ოთხ… კიდევ მეტ სიცოცხლეს გავივლით. სანამ ერთი ჭკნება, ახალი შლის კვირტებს – მართალი ხარ… შემდეგ, მოგონებებში ყველა შენთანაა… მაგრამ რამდენი ათეული მოგონებაც არ უნდა დაგიგროვდეს, ერთი მაინც განსაკუთრებულია… მახსოვს, ერთხელ…

მოხუცს მთრთოლი ხმა ჩაუწყდა.

– რა მოხდა ერთხელ, ბაბუ? – ჰკითხა ბიჭმა.

მოხუცი ჩუმად იყო. ფიქრები სადღაც შორი მთის ნისლებს შერეოდა. შემდეგ თხრობა განაგრძო. არც შვილიშვილს უყვებოდა. არც იმ ოთახს. არც საკუთარ თავს. არც – არვის.

– ამ ოთახის კარი რომ შემოვაღე, უცებ დამიდგა თვალწინ. არ ვიცი, რატომ, რამ მომაგონა… ძველი ამბავია. ძალიან ძველი. გოლუეის სანაპიროს მივუყვებოდი. ზაფხულის კვირა დღე იყო…

– როდის? რომელი ზაფხულის?

– თორმეტი წელი შემისრულდა იმ ზაფხულს. ჯერისევ დედოფალი ვიქთორიას დროა. გოლუეის მახლობლად, ტორფის მიწურში ვცხოვრობდით. სანაპიროს დავუყვებოდი ხოლმე, ზღვის ტალღების გამოტანილ ხარახურას ვაგროვებდი, თუ რამ სახეირო იქნებოდა. იმ დღესაც მივსეირნობდი ასე. მახსოვს, თბილი ამინდი იყო, მზიანი, როდესაც ჰაერში გამაბრუებელი სურნელია, შენ კი დარდი გიპყრობს, იმიტომ რომ იცი, ეს ყველა მალე გადაივლის და გაქრება… ზღვასთან ბოშებს ბანაკი გაეშალათ. სანაპიროს მოჰყვებოდა საბარგო ოთხთვალა. ოთხნი იყვნენ – დედა, მამა, გოგონა და ბიჭი, რომელიც ფეხით მისდევდა ნაპირს და დაეძებდა ვინმეს, რადგან არაფერი ჰქონდა საქმე. ისე – როგორც მე. დამინახა და მოირბინა ჩემთან. კარგად მახსოვს, არც არასდროს დამავიწყდება, სანამ… არა, მოიცა, კარგად არა ვყვები… სიტყვებს ვერ ვპოულობ… ეს ამბავი ცოტა შორიდან უნდა დამეწყო… დუბლინს ერთხელ ცირკი ეწვია. ლენჩები, ჯუჯები, ლილიპუტები, გიგანტი ქალები და ჩონჩხივით გამხმარი კაცები ჩამოეყვანათ. შემაძრწუნებელი სანახაობა იყო. როდესაც ბოლო ღობის წინ დიდი რიგი ვნახე, ვიფიქრე, ვიღაც გამორჩეულად შემზარავი მელოდა. მივედი და რასა ვხედავ – მთელი ეს ბრბო, თურმე, პატარა, ასე ექვსი წლის გოგონას მისჩერებია… ლამაზი იყო, ისეთი ლამაზი, რომ… ატმისფერი ლოყები, ზღვისფერი თვალები, თმა – ოქროსფერი. დგას ჩუმად და ხმას არ იღებს. იმ სამხეცეში ყველას ყურადღება მან მიიჯაჭვა. არაფრის თქმა სჭირდებოდა. მისი სილამაზე გეძახდა თავად. როგორც ერთადერთი ექიმი საგიჟეთში, ვინც გიმკურნალებს.

იმ ბოშა ბიჭმაც სანაპიროზე ისე გამაოცა, როგორც იმ გოგონამ ცირკში. ისიც უცხო კვიცივით იყო – შავტუხა მშობლებს არა ჰგავდა. ყვითელი კულულები ჰქონდა და მზე დასთამაშებდა სპილენძისფერ კანზე. თაფლისფერი თვალები უელავდა და მორბოდა სწრაფად, თითქოს, მდევარს უნდა დაუსხლტესო. თორმეტი წლის იქნებოდა, მაგრამ ახალდაბადებულს ჰგავდა, ისეთი ხალასი იყო.

რომ შემიპირისპირდა, გაიცინა. ხმამაღლა. სიცოცხლეს ხარობდა და, მგონი, გამეცინა მეც, მისი სიცილი გადამედო. ხელი გამომიწოდა, ყოყმანი შემატყო და თავად ჩამავლო ღონივრად… ამდენი წელი გავიდა, ღმერთო, მაგრამ მისი სიტყვები მახსოვს… „სასაცილოა, არა?“ – მკითხა. მე არ მიკითხავს, რა აცინებდა. მითხრა, რომ ერქვა ჯო და მე ვუთხარი, რომ თიმი ვარ. ჩვენ ვიყავით ორნი. ორი ბიჭი სანაპიროზე და მთელი სამყარო ჩვენ გვეკუთვნოდა.

მან შემომხედა თავისი ფართო თვალებით და ერთბაშად ამოისუნთქა. მის სუნთქვას ამოჰყვა ბალახის სურნელი და მე მივხვდი, რომ თივას ღეჭდა. უცებ თავბრუსხვევა ვიგრძენი. იმ სუნმა რეტი დამასხა. ღმერთო, ვფიქრობდი, რა მემართება? ცეცხლი მედებოდა, როგორც იმ დღეს, მამის თაფლუჭი რომ გავსინჯე ფარვით. მაშინ დავთვერი და ახლა რა ხდებოდა? ვერ გამეგო. მზემ დამკრა თუ გამთანგა შუადღის ხვატმა? თუ იმან გამაბრუა, ეს უცხო ბიჭი რომ თივას ღეჭდა? ჯომ კი პირდაპირ თვალებში შემომხედა და მითხრა:

– დიდი დრო არ გვაქვს.

– დრო? – ვკითხე.

– მეგობრობისთვის, – მითხრა, – ჩვენ ხომ მეგობრები ვართ, ასე არაა? მკითხა და ისევ ამოაყოლა სუნთქვას მდელოს სურნელი.

მსურდა მეყვირა: „რა თქმა უნდა. მეგობრები ვართ, აბა – როგორ!“ მაგრამ შევტორტმანდი, თითქოს ვიღაცამ მუჯლუგუნი მკრა. თავი შევიმაგრე და ვკითხე:

– რატომ გვაქვს ცოტა დრო?

– იმიტომ რომ, – მიპასუხა ჯომ, – მხოლოდ ექვს დღეს ვიქნებით აქ, შეიძლება – შვიდს. შემდეგ ისევ ავიკრავთ ბარგს და გავუყვებით ირლანდიის გზებს. ბევრი რამ გვაქვს ამ ექვს დღეში მოსასწრები. ასე არ არის, თიმ?

– ექვსი დღე? ექვსი დღე ერთი წამივით გაირბენს! – შევძახე. დარდი მომაწვა. ჯერ მეგობრობა არც დაგვიწყია, მე კი უკვე მის დასასრულზე ვწუხვარ.

– ერთი დღე იქ, ერთი კვირა აქ, ერთი თვე – კიდევ სხვაგან, – მითხრა, – ასე სწრაფად გადის ჩემი ცხოვრება. ძველ მეგობრებს ვეღარ ვხვდები, მხოლოდ მათ, ვინც ახალ ადგილას მელის – ამიტომ, სადაც არ მივალ, ამას ვეუბნები: აბა, ჩქარა, დავმეგობრდეთ, ბევრი რამ გვაქვს მოსასწრები. ჩამოვწეროთ გრძელი სია, რაც მეტი გადაგვხდება თავს, მეტი გვექნება მოსაგონარი, როცა მე წავალ. შენ გამიხსენებ მე. მე კი გაგიხსენებ შენ. და ჩვენ ვიტყვით: კარგი მეგობარი მყავდა… ამიტომ, სწრაფად, შევუდგეთ საქმეს!

დამკრა ხელი, – აბა დამიჭირე! – და გაიქცა.

გავეკიდე. მივდევდი და ვიცინოდი. არ ვფიქრობდი იმაზე, რომ ეს სულელურად ჩანდა – მივდევ ვიღაც ბიჭს, ვინც ხუთიოდ წუთის წინ ვნახე პირველად. არ ვიცი. რამდენი ხანი ვდიე. კილომეტრი ან კიდევ მეტი, სანამ გაჩერდა და მე დავიჭირე.

ვიფიქრე, კარგად მეთავაზებინა. იმისთვის, რომ ამდენი მარბენინა მზიან სანაპიროზე. რაღაცისთვის. არაფრისთვის. ღმერთმა იცოდა რისთვის. დავეძგერე და ბეჭებზე დავდე. ის არ შემწინააღმდეგებია, მხოლოდ ამოისუნთქა და მე ხელი ვუშვი. გადავხტი გვერდზე. დავჯექი მიწაზე და მივაშტერდი. ჟრუანტელმა დამიარა, თითქოს გაშიშვლებულ ელექტროსადენს წავეტანე. მან კი გაიცინა და მითხრა:

– თიმ, ჩვენ კარგი მეგობრები ვიქნებით.

ირლანდიის ჭინჭყლი, ცივი ამინდების ამბავი კი იცი, ჩამოიავდრებს და გადააბამს ხოლმე, მაგრამ მთელი ის კვირა, როცა თორმეტი წელი შემისრულდა და ჯოს გადავეყარე, მთელი ის შვიდი დღე არაჩვეულებრივად მზიანი დღეები იდგა. ზღვის ნაპირას ვაგებდით სილის კოშკებს. დავბობღავდით ბორცვებზე. ომობანას ვთამაშობდით. ერთ ძველ თეთრი ქვის კოშკს მივაგენით – ყვირილითა და ქოშინით დავრბოდით მის კიბეებზე აღმა და წაღმა. მაგრამ მეტწილად, სანაპიროზე ვსეირნობდით მშვიდად. ხელი-ხელ გადახვეულნი. როგორც სიამის ტყუპები, რომელთაც ვერც დააშორებ ერთმანეთს და ვერც მახვილით გაკვეთ. ჩვენი სუნთქვა იყო, როგორც ერთი ბგერა, ქოროს მოწყვეტილი. ვლაპარაკობდით დაღამებამდე ქვიშაზე წამოწოლილნი, სანამ შეშფოთებული მშობლები არ გამოვიდოდნენ დაკარგული შვილების მოსაძებნად. შვილებს კი ამ დროს რაღაც ისეთისთვის მიეგნოთ, მშობლებს რომ ვერც გაუმხელ და ვერც გააგებინებ. მე ვიწექი მის გვერდით ან ის იწვა ჩემს გვერდით და ასე, ლაპარაკში ილეოდა დრო. და კიდევ – სიცილში. მისი სიცილით მე ვიყავი სავსე და ის იყო სავსე ჩემი სიცილით. ვიცინოდით იმდენს, სანამ უღონონი არ გავწვებოდით მიწაზე თვალდახუჭული. თრთოლით, როგორც ნაპირზე ამომხტარი კალმახი. როგორც ლეკვები მზით გამთბარ ქვიშაზე. სიყვარულით მთვრალი და მეგობრობით გათანგული. და მთელი ის შვიდი დღე დაგვნათოდა ოქროსფერი მზე და ლურჯი ცა. არ ჩანდა ღრუბლები. არ წამოსულა წვიმა. მხოლოდ ზღვის ნიავს მოჰქონდა მწიფე ვაშლი სურნელი… თუმცა, არა – ეს მხოლოდ იმ ბიჭის შმაგი სუნთქვა იყო.

ამდენი ხნის შემდეგ, მომაგონდა ისევ ის დღეები. წამით გამიელვა კიდეც, რომ მოხუცს შეუძლია, კვლავ შეტოპოს ზაფხულის იმ მორევში. იგრძნოს ის სუნთქვა. ველური ქარი, ნესტოებიდან და პირიდან მოვარდნილი. დაყაროს წლების ჩენჩო. გაახალგაზრდავდეს. რას იზამს ხორცი? გაუძლებს ვნებას?

მაგრამ არა… ის სიცილი დაიკარგა. და ის ბიჭიც დაიკარგა. წავიდა. გრძელი ცხოვრება განვლო. მოხუცად იქცა. აი, სიცოცხლის ბოლოს, პირველად ვყვები მის ამბავს. ან ვისთვის უნდა მომეყოლა? ჩემი მეთორმეტე დაბადების დღის საჩუქარი. ის ერთი კვირა. ის სანაპირო. ის ზაფხული. ის საუბრები. ჩვენ ორნი, ხელიხელ და სოცოცხლეგადახვეულნი.

და ის სიცოცხლე იყო სრულყოფილი, როგორც დიდი წრე. მზით განათებული. ასე მეგონა, არ ექნებოდა სიცოცხლეს დასასრული. არც ჩვენს მეგობრობას ექნებოდა დასასრული.

მაგრამ გავიდა კვირა და ის წავიდა. დაუმშვიდობებლად – მის თორმეტ წელთან შედარებით ბევრად ბრძენი იყო. გავედი ერთ დილას და ოთხთვალა. აღარ დამხვდა. გავიქეცი. მივრბოდი ყვირილით სანაპიროს ადევნებული. შორს თვალი მოვკარი მათ ოთხთვალას. ქედზე გადადიოდა.

გაუშვი, – თითქოს, ჩემმა ბრძენმა მეგობარმა მითხრა, – წავიდეს…

თვალს მიეფარნენ.

ახლა, იტირე, – მითხრა ჩემმა საკუთარმა სიბრძნემ. და მე ცრემლები წამომივიდა.

სამი დღე ვტიროდი. მეოთხე დღეს ცრემლები გაქრა. ბევრი თვის განმავლობაში სანაპიროს აღარ გავკარებივარ. რამდენი წელი გამოხდა მას შემდეგ და მსგავსი არაფერი განმიცდია. კარგი ცხოვრება განვვლე, ცუდს ვერ დავარქმევ. კარგი ცოლი, კარგი შვილები. შენ, ჩემო ბიჭო. მაგრამ არასდროს ვყოფილვარ ისე შეშლილი, ისეთი ხელი, როგორც იმ დღეს. არასდროს დავმთვრალვარ ღვინით ისე, როგორც იმ დღეებში ვიყავი გრძნობებით მთვრალი. არასდროს მიტირია ისე გულამოთქმით, როგორც მაშინ. სად გამახსენდა ახლა? რატომ მომინდა, ის ამბები მომეყოლა? რამ დამაბრუნა ისე შორს, იმ დღეებში? როცა უმანკო ვიყავი. როცა არვის ვიცნობდი და ბევრი არაფერი მესმოდა… ახლა გონებიდან ყველაფერი ქრება, ის ბიჭი კი მახსოვს. ხშირად, შენი ბებიის სახესაც ვერ ვიგონებ, მისი სახე კი თვალწინ მიდგას. მახსენდება, როგორ გავრბივართ და ვეცემით ქვიშიან მიწაზე ველური კვიცები. ახალგაზრდა, აფოფრილი ორი ულაყი ცვრიან მდელოზე. ზაფხულის მზიან დღეებში, რომელიც არასდროს სრულდება.

მოხუცი დადუმდა. ერთი ხანობა ჩუმად იყო, შემდეგ თქვა:

– ამბობენ, ყველაზე დიდი სიბრძნე უთქმელი რჩება… მეტს აღარაფერს ვიტყვი. ეგეც არ ვიცი, ამდენი რატომ მოგიყევი.

– მე ვიცი, – უთხრა თომმა.

– შენ იცი, ბიჭო? – ჰკითხა მოხუცმა, – კარგი, ერთხელაც იქნება და მეც მითხარი.

– ერთხელაც იქნება და გეტყვი, – უთხრა თომმა.

ყურს უგდებდნენ, როგორ აკაკუნებდა წვიმა ფანჯრებზე.

– ბედნიერი ხარ, თომ?

– ეგ ხომ უკვე მკითხე.

– კიდევ გეკითხები – ბედნიერი ხარ?

– კი.

ისევ ჩამოწვა დუმილი.

შემდეგ ბაბუამ ჰკითხა:

– მზიან სანაპიროზე ხარ, თომ? შვიდი ჯადოსნური დღე გაქვს? უღვინოდ ხარ მთვრალი?

კარგა ხანს ელოდა პასუხს. ბოლოს შვილიშვილმა თქვა:

– ბაბუ…

და სიბნელეში დაუქნია თავი. ერთხელ.

მოხუცი სავარძელში იჯდა. ნახევრად მიწოლილი. შეეძლო ეთქვა: გაივლის. შეეძლო ეთქვა: მუდამ არ იქნება. ბევრი რამის თქმა შეეძლო, მაგრამ ამის ნაცვლად მხოლოდ დაუძახა:

– თომ?

– რა იყო, ბაბუ?

მოხუცი უცებ შეხტა. ფეხზე წამოდგა.

– ღმერთო… ჯანდაბა… ჯოჯოხეთშიც… – მთელი ხმით შეჰყვირა და გაჩუმდა. მძიმედ სუნთქავდა, – ისეთი ღამეა მთვარეულების… ბოლოჯერაც უნდა დამეყვირა.

როგორც იქნა დაწვნენ და დაიძინეს. წვიმა კი უფრო სწრაფად აკაკუნდა.

მოქუფრული გარიჟრაჟის ჯერისევ ბინდიან შუქზე მოხუცი ადგა, ჩაიცვა და მოწესრიგდა. აიღო ჩანთა. შვილიშვილს ეძინა. დაიხარა და ფრთხილად მოეფერა ლოყაზე.

– მშვიდობით, თომ, – უთხრა ჩურჩულით.

წვიმის რაკარუკს ჩაჰყვა და ჩაბნელებული კიბე რომ ჩაამთავრა, პირველ საფეხურზე ჩამომჯდარ ახალგაზრდას შეეფეთა.

– ფრენქ! მთელი ღამე აქ გაატარე?

– არა, არა, მისტერ ქელი, – უთხრა იმან შეშფოთებით, – ღამით მეგობართან დავრჩი…

მოხუცი შეტრიალდა და თვალი აადევნა კიბეს. თითქოს, აქედან ხედავდა ოთახს და თომს, ტკბილი ძილისთვის რომ მიეცა თავი.

ყელში რაღაც სიმძიმე მოადგა. ჩაახველა და ნერწყვი გადაყლაპა. შემდეგ ამ ბრგე ახალგაზრდას ახედა, სახეზე დილის სხივი რომ დასდგომოდა. ვინც დახატა პორტრეტი, ბუხრის თავზე.

– ეს დაწყევლილი ღამეც მიილია, – უთხრა მოხუცმა, – ასე რომ, თუ განზე მიიწევი და გზას მომცემ…

– დიახ, სერ…

მოხუცმა გვერდი აუქცია და კიბეს ჩასცდა. შემდეგ შემობრუნდა და უთხრა:

– მისმინე! თუ თომს აწყენინებ, ჩემთან გექნება საქმე! ძვლებში გადაგამტვრევ, იესოს ვფიცავ! ხომ გამიგე?

ფრენქმა მშვიდად გაუწოდა ხელი, – დარდი ნუ გექნებათ.

მოხუცმა ისე დახედა ხელს, თითქოს ასეთი არაფერი ენახა აქამდე და ამოიოხრა.

– ჯანდაბა, ფრენქ, თომის მეგობარო, ისეთი ახალგაზრდა ხარ, რომ თვალები ამეწვა… წადი, დამეკარგე!

და გაწვდილი ხელი ჩამოართვა.

– ოჰო, ღონიერი ყოფილხარ! – გაუკვირდა მოხუცს.

და წავიდა. ერთი ხანი მხოლოდ მისი ჩრდილიღა მოჩანდა. ბოლოს ისიც გაქრა, თითქოს წვიმამ ჩარეცხაო.

ახალგაზრდა კაცი კიბეს აჰყვა და ზედა სართულის კარი შეაღო. ოთახში შევიდა. დახედა საწოლზე მეგობარს და ლოყაზე მოეფერა, ისე, როგორც მოხუცმა ქნა ცოტა ხნის წინ.

ლოყა კი იყო თბილი, როგორც ზაფხულში იცის.

თომს გაეღიმა ძილში, როგორც ბაბუა იღიმოდა ხოლმე და სახელით დაუძახა ბაბუს.

ორჯერ.

შემდეგ მშვიდად განაგრძო ძილი.

©Ray Bradbury – The Better Part of Wisdom. Knopf, NY, 1976
©LV (ქართული თარგმანი, 2022)

©Lord Vader. Stylish Blog. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

___

ბრედბერის ამავე კრებულიდან:

ნაშუაღამევს და უფრო გვიან

ცისფერი ბოთლი