ჰენრი ლაიონ ოლდი
გზად ავად გავხდი.
გარბის სიზმარი, თავს ევლება
მზით დამწვარ მინდვრებს…
ბასიო
ცხონებული ილია არკადიევიჩი ჩვენი ქალაქის სამეცნიერო ფანტასტიკის მოყვარულთა კლუბის ბოლო შეხვედრაზე გავიცანი, როდესაც კიდევ ერთი გულუბრყვილო დამწყები ავტორის ჩაქოლვის ჟინს აეტაცა ყველა. ახალგაზრდას ის-ის იყო დაესრულებინა საჯარო კითხვა და სათნო მაზოხისტური ღიმილით ყურს უგდებდა კრიტიკოსებს.
მორიგი პროკურატორი გზას რომ მიიკვლევდა ტრიბუნისკენ, დრო ვიხელთე, სიგარეტი გამოვემათხოვრე და დარბაზიდან გავედი. გამოგიტყდებით, არ ვეწევი, მაგრამ დეფიციტური წიგნები უნდა დაერიგებინათ და მერჩივნა, კიბესთან დავლოდებოდი და არა – განკითხვის დარბაზში.
საფეხურებზე დროული კაცი ჩამომჯდარიყო, საპენსიო ასაკისა, თითებს შორის გაჩხირული „პრიმით“, ასანთის გაკვრას კი, აშკარად, არ ჩქარობდა.
– ვხედავ, არც თქვენ ეწევით, – მითხრა და გამიღიმა.
საუბარს შევყევით და ილია არკადიევიჩი გულთბილი, სათნო ადამიანი აღმოჩნდა. ხუთიოდ წუთში ისე გავშინაურდით, ასაკში სოლიდური სხვაობა რომ არა, ალბათ, შენობითაც მივმართავდი. მითხრა, წიგნებზე ლაპარაკს კითხვა მირჩევნიაო – და უცებ გავუგეთ ერთმანეთს. შესანიშნავი ბიბლიოთეკა ჰქონია და ორი საათის შემდეგ მისი ბინისკენ გავუყევით ჩაის დასალევად გზას. იღლიაში ახალი წიგნები მქონდა ამოჩრილი – კლუბში მონაგარი.
ილია არკადიევიჩის ბიბლიოთეკამ ყველა მოლოდინს აჯობა. თავბრუ დამხვია და რეტი დამასხა. ჩავიძირე მის საგანძურში. მხოლოდ ხანდახან ამოვხედავდი ხოლმე, აღტაცებისგან ვლუღლუღებდი რაღაცას და, ფურცლების შრიალს შორის, უცხოდ მჟავდაკრული მწვანე ჩაით ვისველებდი პირს. გულითადი მასპინძელი ეშმაკურად აკვესებდა ცისფერ თვალებს და ხელს არ მიშლიდა. საღამო გადაწურული იყო, როდესაც ქსეროქსზე გამრავლებულ და შინდისფერი მუყაოს ყდაში სიყვარულით აკინძულ მაცუო ბასიოს გამოცემას ვესესხე[1]. სრულიად უცნობი წიგნი იყო, მე კი მონოგრაფიის თემად შერჩეული მქონდა „რინზაის ძენ სკოლის გავლენა ბასიოს შემოქმედებაზე გვიანი იაპონური შუა საუკუნეების ლირიკაში“… მონოგრაფია, ხმამაღალი ნათქვამი კია, მაგრამ – მაინც… აი ასე, მეტი რომ არ იქნებოდა თბილად, დასრულდა ჩემი სამი შეხვედრიდან პირველი აწ უკვე გარდაცვლილ ილია არკადიევიჩთან… არ დავიწყებ ახლა, როგორ მწყდება გული და უსარგებლოდ თითებზე კბენას… დაგვიანებულია. ძალიან დაგვიანებული… და არც არვის სჭირდება.
სახლში დავბრუნდი, სავარძელში ჩავჯექი და სულმოუთქმელად გადავყლაპე ყველა სტრიქონი. თუ თქვენც გჩვევიათ, თაროზე წიგნებს მიაჩერდეთ ისე, როგორც ვიღაც სხვა ძველი მეგობრის ფოტოს დასცქერის ხოლმე, გამიგებთ. რვეულიდან ფურცელი ამოვგლიჯე და ერთი ჰაიკუ გადმოვწერე კიდეც. არსად შემხვედროდა აქამდე. ტოკიოს უნივერსიტეტის აკადემიურ გამოცემაშიც კი.
რაში მარგია ეს წუთები,
შემოდგომის ჟინჟლი რომ მოსდევს…
კიდევ ერთი ჭრიჭინა გუნდში.
მეორე დილით გულდასმით გადავიკითხე კრებული. ორი ახალი ჰაიკუ ამოვწერე, ამჯერად – რვეულში. კვირა რომ მიილია, უკვე ვიცოდი – ბერგმანის კატალოგში დარეგისტრირებულ არც ერთ აქაურ თუ უცხოურ გამოცემაში ეს სტრიქონები არ არის. რა უნდა მეფიქრა? ან ილია არკადიევიჩმა ბასიოს ლექსებს შორის საკუთარი სტრიქონები გამოურია, ან, ისღა მრჩებოდა, მეღიარებინა – წლები და წლები ჩემი გატაცებისთვის კი არა, ქარისთვის გამიტანებია… ან…. მესამე ვერაფერი მოვიფიქრე. წარმოსახვა ვეღარ გასწვდა. ეს ორიც მეყო – ბრიყვად ვიგრძენი თავი. სტუმართმოყვარე მოხუცში ფარულად ჩაბუდებული გენიოსისა არ მჯეროდა. რაღაცაში იყო საქმე.
სამშაბათს ილია არკადიევიჩს მივეჭერი, როგორც ჰუნები უტევდნენ რომს, მაგრამ მთელი ჩემი ქარი და ბორბალი მყისიერად ჩააცხრო მასპინძლის მშვიდმა მონათხრობმა:
– ნუ ღელავთ, ძვირფასო… გთხოვთ, მიბრძანდეთ და თქვენს უკან კარიც გამოხუროთ… ასეთი ლექსების შეთხზვა რომ შემეძლოს, რომლის ავტორობაც სახელდახელოდ მომაწერეთ, ალბათ, ნობელის პრემიის რიგს ბროდსკი ჩემს უკან დაიკავებდა… ამ ამბავს მოგვიანებით დავუბრუნდეთ, მანამ ცოტა დამშვიდება არ გაწყენდათ… თაროდან ჩაროზი აიღეთ, გეთაყვა… აი, იმ წიგნზე გეუბნებით… ოდნავ – მარცხნივ… ღვინისა და მათემატიკის წვეროსანი მოყვარულის სტრიქონებს დაეწაფეთ და 265-ე და 301-ე რუბაიას დააკვირდით… ალბათ, ისევ ბერგმანის კატალოგს ან რომელიმე სხვას მომთხოვთ და ამჯერად ომარ ხაიამის მიბაძვაში დამდებთ ბრალს.
მორჩილად ავიღე ხაიამი, გავიძურწე და კარიც გავიხურე, როგორც მთხოვა.
კატალოგმაც დასტური მომცა, ისედაც არ მეპარებოდა ეჭვი – ორი რუბაია არსად და არასდროს გამოუქვეყნებიათ. 167-ში ავტორს ნიშაბურის ფანსურის დიდი მეჩეთიც ეხსენებინა გაკვრით. ის კი ომარ ხაიამად ცნობილი ყიას ედ-დინ აბუ-ლ-ფათჰ ომარ იბნ იბრაჰიმ ხაიამ ნიშაპურელის სავარაუდო გარდაცვალებიდან შვიდი-რვა წლის შემდეგ ააგეს.
დათქმულ დღეს ილია არკადიევიჩთან მივედი. ერთდროულად მზად ვიყავი, კოცონზეც დამეწვა და სულიც მიმეყიდა. სახეზე მეწერა და ილია არკადიევიჩიც მიმიხვდა ფიქრებს.
– მითხარით, გეთაყვა, ხუთ მანეთს ხომ ვერ მასესხებთ?
ამოვიღე დაჭმუჭნილი ხუთმანეთიანი და გავუწოდე.
– ხუთ წუთს?.. ხომ ხედავთ? მე კი – შემიძლია… ასე გაშტერებული ნუ მომჩერებიხართ. არც სიტყვებით თამაშია, არც – შეშლილის ბოდვა. მართლა შემიძლია, ხუთი წუთი გასესხოთ. თქვენ. რომელიმე გრაფომანს. მაცუო ბასიოს. ფრანსუა ვიიონს. ყველას. არ ვიცი, რატომ ვზიდავ ამ ტვირთს. არ დავეძებ, გჯერათ თუ – არა… თუმცა, ვტყუი – კი დავეძებ. და არც შემთხვევით მოგიწვიეთ ჩემთან. სიბერე არ ვარგა, ახალგაზრდავ, მით უმეტეს, როდესაც ჩემს პასპორტში ასე წერია – თქვენზე ბევრად ასაკოვანი კი არ ვარ. მაგრამ ყველაფერს თავისი ნიხრი ადევს. ჰაიკუ, რომელმაც ასე განგაცვიფრათ, ჩემი სიცოცხლის ხუთი წელი დამიჯდა. ხაიამი – თითქმის ერთი წელი. აგერ, ლი ბოს პატარა წიგნია – ექვსი წლის ფასი. ასე გაილია დრო… თითქმის გაილია.
თაროებზე ნახავთ ლექსებს, რომლებიც არცერთ კრებულში არ არის. არცერთ კატალოგში. ისინი შეიქმნა იმ დროს, შემოწირულ წამებში. ავიღე ჩემი სიცოცხლის წლები და ვაქციე წუთებად. ხუთ-ხუთ წუთად. რა ვქნა, მეტი ვერ შევძელი, ძალა არ მეყო… მაგრამ ჩიტი ბდღვნად ღირდა. ხელოვნება მსხვერპლს მოითხოვს… თუმცა, ყველაფერი მოითხოვს მსხვერპლს… მხოლოდ მსხვერპლი აღარ ითხოვს არაფერს.
დავინახე, როგორ ეხებოდით წიგნებს. მივხვდი, რომ სწორედ თქვენ მჭირდებოდით. გულუბრყვილობაა… ეგებ, სიბრიყვეა – მალე მოვკვდები და მემკვიდრეზე კი ვდარდობ. ყველაფრის მემკვიდრეზე, რაც გამაჩნია… იმ ტვირთთან ერთად… ჯერ ნუ იჩქარებთ პასუხს. წადით სახლში, დაფიქრდით. ეგებ, ყველაფერი ახირებული ბერიკაცის ბოდვას მიაწეროთ. გადაჰკარით არაყი და დაივიწყეთ. მაგრამ თუ ფიქრებს ვერ გადააგდებთ, დაბრუნდით. დაგელოდებით. მშვიდობით, ახალგაზრდავ. მიჭირს თითქმის თანატოლს ასე მოგმართოთ, მაგრამ სხვა ყველა სიტყვა უცნაურად მოგჭრიდათ ყურს… ახლა კი წადით.
მთელი კვირა გარეშემო ვუვლიდი მის სახლს. საკუთარ თავს ვუწყრებოდი, ასეთი მგრძნობიარე და უნდილო რატომ ვარ. ილია არკადიევიჩის ამბავი მხოლოდ გულძმარვას და თავბრუსხვევას მგვრიდა. მე ვარ ზრდასრული, სრულ ჭკუაზე, საკანდიდატოს დაცვამდე ხუთი წუთი მიკლია… ხუთი წუთი… სესხად.
მერვე დღე იყო, ნაცნობ ეზოში შევედი.
ლურჯი, აქა-იქ საღებავაქერცლილი ავტობუსის გვერდით ორი აჭარხლებული მუტრუკი იდგა. კიდევ მოხუცი ქალები დაჩამიჩებული სახით. ყურადღებით დასცქეროდნენ რამდენიმე გვირგვინს, ოქროსფერ ლენტებს შავი აშიით და თვალები ავად უელავდათ.
ახლობლებო, მეზობლებო… აგვარიდე ეს სასმისი, უფალო… სადღეგრძელოს გარეშე ვსვამთ… უცნობებო… კიბეებს ავედევნე სწრაფად. მიიწ-მოიწიეს, გზა დამითმეს. უკნიდან მომაძახეს: „რომელია?.. სწორედ ეგაა… ნათესავია? არა… ჯანდაბა მაგას, ვის სჭირდება ეს მაკულატურა…”
ფარდაგჩამოფარებული სარკეები. ოთახში არავინ იყო. მაგიდაზე – ფინჯანი ნარჩენი ჩაით. იქვე, გვერდით იდო ანდერძი. პრეს-პაპიეს სიმძიმის ქვეშ. ბიბლიოთეკა მიანდერძა. ჯანსაღ გონებასა და მყარ მეხსიერებაში მყოფმა… ან, სულაც – პირიქით.
დამიტოვა ბიბლიოთეკა და გაყვითლებული ფურცელი ხუთი იეროგლიფით და დაუდევრად მიწერილი თარგმანით.
ვინც ტაძარი ააგო, მოკვდა.
საუკუნეებს გამოყოლილი ქარი იღვრება სულში.
ფიფქებთან ერთად თოვლად ვეფინები ხავსს.
©H. L. Oldie – Пять минут взаймы. Войти в образ, 1994
©LV (ქართული თარგმანი, 2022)
©Lord Vader. Stylish Blog. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
___
(1)მაცუო ბასიო — იაპონელი პოეტია.
არალეგალურად, შინაურულად წიგნების გადაბეჭდვა, გამრავლება და აკინძვა (ე.წ. სამიზდატი) საბჭოთა ეპოქის, საყოველთაო დეფიციტისა და ცენზურის საფირმო ნიშანი იყო.
___
Слава Україні! Героям слава!
Stylish Blog 