ზღაპარი ძაღლზე, 300 წელი რომ იცოცხლა

გრიგორი გორინი

იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა, ცხოვრობდა ერთი ძაღლი სახელად ალმა. სამი წლის იყო. ქალებს ასაკის გამხელა კი არ უყვართ, მაგრამ ალმა ახალგაზრდა, ჯანმრთელი და ლამაზი იყო და ასაკის მალვის აზრს ვერ ხედავდა. ამაყად დაძუნძულებდა ეზოში და მეზობელი ძაღლები ღობის გადაღმა ვნებისგან შორით დნებოდნენ.

ალმასთან ერთად იმ სახლში ცხოვრობდნენ ბაბუა, ბებია, შვილი, რძალი და შვილიშვილი – პატარა გოგონა. რომ დათვალო – მთელი სამყარო. საკუთარ თავს ერჩივნა ალმას ეს სამყარო. სახლიც ძალიან უყვარდა. ის სახლი მდინარის პირას იდგა. მდინარეც უყვარდა ალმას. მდელოც, სადაც მდინარე მოედინებოდა. ჰორიზონტიც, სადამდეც იყო ის მდელო გადაჭიმული. ან როგორ არ ყვარებოდა, როცა ჰორიზონტიდან ყოველ დილით მზე ამოდიოდა. საღამოს კი – ჩადიოდა.

ასე ცხოვრობდა ალმა ბედნიერებით გარშემორტყმული, უბედურება არ ენახა. უბედურება კი, თურმე, იმ ჰორიზონტს მიღმა დამალულიყო. ერთხელ, გაზაფხულის ღამეს ალმა გრგვინვამ გამოაღვიძა. გამოიხედა და რას ხედავს – ჰორიზონტიდან მზე ამოსულა. მზე კი იყო, მაგრამ უცხო – მეწამული, კვამლდაკრული. ან რა უნდა მოთხოვო ღამის მზეს? ღამით მზეს ძილი ევალება. ეს კი ცას ანათებს.

გულმა რეჩხი უყო ალმას. ყეფა მორთო. განა შეუძახა ვინმემ, ხმა ჩაიგდეო. გაჩუმდა ალმა. და დადუმდა ყველა ძაღლი მეზობლად. მხოლოდ ადამიანები ლაპარაკობდნენ. არ ეძინათ იმ ღამეს ადამიანებს. ხმამაღლა ელაპარაკებოდნენ ერთმანეთს და ძაღლები კი ჩუმად იყვნენ…

დილით ხომ მთლად საოცრებების მომსწრე გახდა. დილის მზე ამოვიდა, როგორც წესია, მაგრამ ის მეორე, ღამისა არ ჩასულა. და ჰორიზონტზე ორი მზე გამოეკიდა. და ალმამ ხმა ამოიღო. არ დაუყეფია – აწკმუტუნდა, იმიტომ რომ მიხვდა – ასე გამოიყურება უბედურება.

შემდეგ ავტობუსები მოვიდნენ. ბევრი ავტობუსი. უცნაური ხალხი მოყვა ამ ავტობუსებს – ლურჯ ხალათებში და სახის გარეშე. მხოლოდ თვალები გადმოეკარკლათ. ვეება, მრგვალი თვალები. ისეთი სუსხიანი, დაეხუჭათ, ისა სჯობდა.

და ყველამ ამ ავტობუსებს მიაშურა. საგზალი, ნივთები დაავიწყდათ. სახლები მიატოვეს. რაც მთავარია – ძაღლებიც. ალმა ფეხებში ტრიალებდა, აქ ვარო, იძახდა. ისევ გოგონას გაახსენდა, მოეფერა, ხელებში აიტატა… „ალმას წამოვიყვან!“ „თავი დაანებე! ალმას დრო არ არის ახლა!“ – ბაბუამ.

ყველანი წავიდნენ. საღამოს ალმას წყენამ გადაუარა, გამოირბინა გარეთ და – არვინაა. ძეხორციელი არ ჭაჭანებს. ძაღლები, კატები, ბატები და იხვები – სულ ესაა… გაუკაცრიელებულა სოფელი… მთელი ღამე დაძრწოდნენ ცხოველები ეზო-ეზო, ადამიანებს დაეძებდნენ. ერთმანეთს არც უყურებდნენ. მხოლოდ ჰორიზონტს გახედავდნენ ხოლმე, სადაც ისევ ის ღამის მზე ანათებდა. მიხვდა ალმა, ასე გამოიყურება უბედურება.

დილით დაბრუნდა ალმა სახლში, წამოწვა ზღურბლზე და ფიქრს მიეცა. რა ვქნა ახლა, როგორ ვიცხოვრო? ბევრი იფიქრა თუ ცოტა, ვერაფერი მოიფიქრა. დაეძინა დაღლილს და იმედისგან დაცლილს, მისავათებულს. როდესაც შიმშილისგან გამოეღვიძა და წყურვილისგან, ამან უკარნახა, რა უნდა ეღონა – უნდა ეჭამა, დაელია წყალი და ედარაჯა სახლისთვის, სანამ ადამიანები დაბრუნდებოდნენ. განა, ამისთვის არ მოევლინა ქვეყანას? ადამიანები კი აუცილებლად დაბრუნდებიან. მართლა ხომ არ გაგიჟებულან, ასეთი კოხტა სახლი მიაგდონ და გადაიკარგონ.

ეს რომ მოაფიქრდა, ალმამ საქმეს მიხედა. ჭამდა ადამიანების დატოვებულ საჭმელს, სვამდა წყალს გუბეებიდან და ყარაულობდა სახლს. ზოგჯერ ყეფდა ხოლმე, ისე ყოველი შემთხვევისთვის, უცხო რომ არვინ შეპარულიყო. მაგრამ უცხო არავინ ჩანდა… სამწუხაროდ.

სამი დღის შემდეგ ყვავი მოფრინდა. ეგ იყო სულ. ბებერი, ყიამყრალი ყვავი იყო. ალმა მის ავან-ჩავანს კარგად უწყოდა – თვალი სულ იქეთ ეჭირა, რამე აეწაპნა ბაღჩიდან. ახლაც ამად თუ მოფრინდა, მაგრამ ალმა გაფაციცებული იყო და შეუყეფა – არ გაბედო, თორემ კუდს გაგიპუტავო.

– შტერო! – დააყრანტალა ყვავმა, – რას უზიხარ აქ?

– ვდარაჯობ.

– შტერო! – ისევ დააყრანტალა, – რას დარაჯობ. პატრონი არვინაა. ახლა საერთოა ყველაფერი.

– საერთოს მოგცემ მე შენ! დაბრუნდებიან პატრონები და გავერანებული ბაღ-ბოსტანი დავახვედრო?

– დაბრუნდებიან… აბა, აბა… დაბრუნდებიან… – გადაიყვარყვარა ყვავმა, – ელოდე, როგორ არა – სამასი წლის შემდეგ დაბრუნდებიან!

– სტყუი! – შეუღრინა ალმამ.

– საკუთარი ყურით მოვისმინე. ის ნიღბიანები ამბობდნენ, სოფელი უნდა დაიცალოს, საცხოვრებლად გამოუსადეგარია კიდევ 300 წელიო!

– ჰამ… ბევრი არაა. დაველოდები.

– სულ მთლად გადასულხარ ჭკუაზე, – უთხრა ყვავმა, და აქაოდა, ალმა აღარ მაინტერესებსო, ბუმბულების წმენდას შეუდგა, – ისემც გიქნია, აქ მომკვდარხარ. მიაძაღლდი აქაურობას.

და გაფრინდა.

ალმა კი მიწაზე დაწვა და ფიქრს მიეცა. რამდენია მაინც ეს სამასი წელი? ყვავს კი შეჰყეფა, ბევრი არ არისო, გუმანით ხვდებოდა, ბევრი უნდა ყოფილიყო… მაგრამ ეს ბევრი რამდენია? ჰოდა, ამ ფიქრებში იყო, რომ გაახსენდა – პაპასთან ნათლიმამა ამოდიოდა ხოლმე ქალაქიდან სტუმრად. მოვიდოდა. გამოეგებებოდა პაპა. გადაეხვეოდნენ ერთმანეთს. ხელებს მხრებზე უტყაპუნებდნენ – პურ-მარილი დაგვიძველდა, სად დაიკარგე, ასი წელი არ მინახიხარო. ალმას კი კარგად ახსოვდა, ერთი კვირა ძლივს გასულიყო, რაც პაპა და ნათლიმამა აქვე, საბძელში, ბებოსგან მალულად გორილკას უჭახუნებდნენ.

აბა, ასი წელი კვირიდან კვირამდე ყოფილა, – დაიწყო ალმამ დათვლა, – სამასი? სამასი – სამჯერ ასია. სამჯერ ამდენი… მართლა ბევრი ყოფილა, მაგრამ არც მოუთმენელი. რა გაეწყობა – მოვიცდი.

და ალმამ დალოდების დღეების ათვლა დაიწყო.

პირველი ასი წელი არ გაჭირვებია. საჭმლის ნარჩენებს მიირთმევდა, მინდვრის თაგვებზე ნადირობდა და ბალახსაც წიწკნიდა აქა-იქ. ბალახი იმსიმაღლე იყო, ალმას კუდი ძლივს უჩანდა. ასეთი ბალახი არც ენახა აქამდე. ამასობაში მარწყვიც დამწიფდა. მერედა რამხელა… აი, ვაშლის სიმსხო. არ უყვარდა ალმას მარწყვი, მაგრამ ახლა ასარჩევად არა ჰქონდა საქმე. უხალისოდ ღეჭავდა ტკბილ რბილობს და ნეტავ, გოგონა იყოს აქო, ნატრობდა, აი ის კი გაიხარებდა ამხელა მარწყვით.

ალმას გათვლებით, დალოდების სადღაც მეორე საუკუნის შუაწელი იდგა, ის საძაგელი ყვავი რომ მოფრინდა ისევ. წნულ ღობეზე ჩამოჯდა და დაჰყურებს.

– აბა, პენელოპა, რას აკეთებ, ელოდები?

ეკითხება დამცინავად. თავად კი რას გავს – ბუმბულები დასცვენია, თავის ქალაც მოუჩანს. თვალებს კარკლავს, ცოტაც და ბუდეებიდან ამოსცვივდება.

– ველოდები! – უპასუხა.

– სულელო! რას დაკუტებულხარ აქ – მეზობლის ქოხში ერთ ვარცლ სამაგონს მივაგენით, გავიტრიტეთ წუხელ, მაგრამ კიდევ ბევრი დარჩა, წამო, მიგიყვან…

– ქიშ აქედან შე ქურდბაცაცა! – შეუყეფა ალმამ, – მოვა პატრონი და თუ დაგიჭირა, ნახე რა დღეს დაგაწევს!

– შენთან არ მოიწყენ! – აქანქარდა ყვავი, კინაღამ გადმოყირავდა, – სიცილისგან მომკლავ!.. თუმცა, უშენოდაც მალე იქნება – ვერა ხედავ, უბედურო, სამყაროს დასასრული დაგვიდგა.

– ვერა, ვერა ვხედავ! – თავი გაიქნია ალმამ, – დღეა, მზე კაშკაშებს, დასასრულისა რა ჩანს?

– არაა… სულელთან ლაპარაკი ძნელია. მითუფრო – ფხიზელზე, – ამოიხვნეშვა ყვავმა, გაქუცული ფრთები გაშლა და ბრაცა-ბრუცით გაფრინდა, თან, მგონი, რაღაც უხამს სიმღერასაც ყრანტალებდა.

ალმა სახლის ზღურბლზე წამოწვა და ლოდინი განაგრძო. მშვიდად. ყვავის ნაროშავმა ვერ ააფორიაქა. ერთი რომ სამასი წლის ნახევარი უკან იყო და კიდევ ეს უცხო სიმშვიდე სადღაც მუცელში რომ ჩაბუდებოდა. საიდან, რატომ, ალმას ვერ გაეგო, კი გრძნობდა, რომ ტიშკას ბრალი იყო – მეზობელი ძაღლის. ტიშკა კარგა ხანი იყო, მის ღობესთან ათენებდა და სევდანარევ სერენადებს ყმუოდა. თვენახევრის უკან, შეებრალა ალმას და ჭიშკრიდან გავიდა. დილამდე დარბოდნენ ერთად და თამაშობდნენ. ის სინაზე ტიშკასგან რომ გადმოიღვარა და ალმას სხეულის სიღრმეებში ჩაიბუდა, არც მეორე, არც მესამე დღეს მინავლებულა. გაღვივდაო, თითქოს, გაძლიერდა და რაღაც უსასრულოდ თბილ და მხიარულა რამედ იქცა.

ამიტომ იყო ალმა მშვიდად და მხნედ.

და ელოდა.

ერთ დღესაც მოადგნენ სოფელს ჯავშნიანი საბარგო მანქანებით. ისევ ის ლურჯხალათიანი ხალხი გადმოვიდა, ნიღბებით. ჩამოუარეს სახლებს და ყველა სულიერს თავი მოუყარეს. ძაღლებს, კატებს, ქათმებისაც კი ავს უგრძნობდა გული, მაგრამ ისე იყვნენ ადამიანებს მონატრებული, არვინ დამალულა, დამჯერედ მიყვებოდნენ საბარგულში.

ალმას სახლს რომ მოადგნენ, დაუყეფა. ავად და სიხარულით. ავად იმად, რომ უცხოები იყვნენ და სახლი უპატრონო არ ჰგონებოდათ – აგერ იყო და დარაჯობდა. მაგრამ სიხარულიც შეეპარა – მის ერთგულ სამსახურს რომ აზრი მიეცა.

– გამარჯობა ალმა! – უთხრა მოსულმა და ჭიშკარი შეაღო.

ალმამ ხმაზე იცნო. სახლის პატრონების შვილის მეგობარი იყო, ჯარისკაცი. სტუმრადაც მოდიოდა ხოლმე. ყეფას თავი ანება და კუდის ქიცინით მიეგება.

– გამარჯობა, ჩემებურო! სახლს დარაჯობ? ყოჩაღ! – ხელი გადაუსვა, – აი ჩვენ კი ვერ ვუდარაჯეთ კარგად… გვაპატიე, მეგობარო.

კიდევ მოეფერა, მერე მუცელიც მოფხანა და უცბად, შეშინდაო თითქოს, ხელი აიღო და იქვე, ზღურბლის კიბეზე ჩამოჯდა შემცბარი.

ამასობაში მეორე ნიღბიანიც მოადგა ეზოს. ეს წამოხტა ფეხზე, სამხედრო სალამი მისცა.

– რას დაყუდებულხარ? მოკიდე ხელი მაგ ძაღლს და წამოიყვანე! – შემოსძახა იმან, ღობის გადაღმიდან.

– ამხანაგო მეთაურო, ეს ალმაა, ჩემი ნაცნობების ძაღლია… კარგი ძაღლი.

– აქ არ არის კარგი-ცუდი, ყველა – ობიექტია! – ისევ შემოსძახა.

– ჰო… მაგრამ ლეკვებს ელოდება… ჰოდა მე ვიფიქრე… იქნებ არ არის საჭირო…ისა… იქნებ, სამეცნიერო ინტერესიც ჰქონდეს?

იმან, ღობის მიღმა, ხმა არ გასცა, წავიდა სადღაც და ცოტა ხანში მობრუნდა სხვა ვინმესთან ერთად. ის მეორეც ხალათში და ნიღბით იყო, მაგრამ ნიღაბზე სათვალეებიც ჩამოეცვა. და ალმა მიხვდა – ეს აქ ყველას უფროსია.

სათვალიანი ეზოში შემოვიდა, ალმას მიუახლოვდა და თავზე ხელი გადაუსვა. მუცელზე მოეფერა, ბეწვი გადაუწეწა. თან ბუტბუტებდა: „საყურადღებოა… ძალიან საყურადღებო“. „ინსტიტუტში წავიყვანოთ“ – დაამატა. საყელურში სწვდა კიდეც, მაგრამ ალმამ შეუღრინა. კბილები დაკრიჭა, – განა ვხუმრობო.

– არ წამოვა, პროფესორო, – უთხრა ჯარისკაცმა, – კარგად ვიცნობ. სახლს დარაჯობს. ასეა გაწვრთნილი. თავს შეაკლავს და არ დანებდება.

– გაწვრთნილია და იყოს, – დაეთანხმა პროფესორი, – უდარაჯოს… ეგებ, ჯობდეს კიდეც – ბუნებრივ პირობებში დავაკვირდეთ. შემდეგ დაფიქრდა და დაამატა, – თუმცა, არაბუნებრივი უფრო ქვია.

ამ დღიდან დაიწყო ალმასთვის მესამე ასწლეულის ათვლა. იმ ორისგან განსხვავებული. სტუმრობდნენ ხალათიანები. საჭმელი და წყალი მოჰქონდათ. ზოგჯერ ნემსით ჩხვლეტდნენ სისხლის ასაღებად. მწარე იყო, მაგრამ – ასატანი.

მესამე ასწლეული იწურებოდა, როდესაც გამოიხედა ერთ დილას ალმამ და მეორე მზე გამქრალიყო. სულ გამქრალი. ღამითაც მხოლოდ მთვარე ამოვიდა და ვარსკვლავები აკიაფდნენ მოწმენდილ ცაზე.

ალმას ხელახლა შეუყვარდა ჰორიზონტი. გაუხარდა. ისე გაუხარდა, რომ სიხარული ვერ დამალა და მთვარეს შეუმღერა კიდეც. სიხარული აედევნა ბგერებს, აფრინდა ცაში, მთვარესთან, ვარსკვლავებთან. ალმამ კბილებს მოუჭირა, რომ ძალიან ხმამაღლა არ ემღერა. მაგრამ გრძნობები სულ მატულობდა და მატულობდა.

იმ ღამით ალმამ ექვსი ლეკვი გააჩინა. ყველა დაკოცნა, ენით დაბანა, რძით დააპურა და ლეკვები რომ ირგვლივ შემოეწყვნენ გასათბობად, მაშინღა ჩაეძინა ბედნიერს.

მეორე დღეს კი, საღამო ჟამს პაპა მოვიდა. ისიც ხალათში იყო, რეზინის ხელთათმანებით და სახეს ნიღაბი უფარავდა, მაგრამ ალმამ იმწამსვე იცნო. პაპა ყურებზე მოეფერა და ჩასჩურჩულა:

– გამარჯობა, ალმა, დამელოდე ხომ?

– საკვირველი ძაღლია, – თქვა პროფესორმა, პაპას გამოყოლოდა ისიც, – არანაირი დარღვევები არ აღენიშნება… ყველას აქვთ, ამას – არა… ლეკვებიც როგორი ჯანმრთელი ჩანან… უცნაურია. ვერ ვხსნი ამ ფენომენს!

– ხდება ხოლმე, – ჩაიბურტყუნა პაპამ, თან ალმას ეფერებოდა, – რა აღარ ხდება ხოლმე ამქვეყნად.

– საოცარია… – არ ცხრებოდა პროფესორი, – განვაგრძობთ დაკვირვებას… ჰო, მართლა, ანკეტა უნდა შევავსო. ისტორია… რა ქვია?

– ალმა.

– ა-ლ-მ-ა… და რა ჯიშისაა?

– რა ვიცი, აბა… აქაური ჯიშისა, – პაპამ.

– ასაკი?

– სამი წლისაა.

– სამი წლისა…

ალმამ თავი გააქნია და ლეკვებს მიუბრუნდა. აღარ აინტერესებდა პაპისა და პროფესორის ლაპარაკი… თან, ტყუილები არ უყვარდა. უხერხულად იგრძნო თავი, პაპამ რომ მოიტყუა – სამი წელიო! კარგად იცოდა ალმამ, რომ სამის კიარა სამას სამი წლისა იყო… თუმცა, გუმანით გრძნობდა – ამხელა ასაკით ყელყელაობა უკვე არ ეგების.

©Григорий Горин – Сказка про собаку, которая прожила триста лет e-reading.club. «Литературная газета», № 22, 1990
©LV (ქართული თარგმანი, 2019)

©Lord Vader. Stylish Blog. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

___

ავტორის შესახებ:

გრიგორი გორინი რუსი მწერალია. იუმორისტი, დრამატურგი. ბევრი ცნობილი ფილმის სცენარის ავტორი (“შეაჩერეთ პოტაპოვი”, “საბრალო ჰუსარს შეაწიეთ სიტყვა”, “სწორედ ის მიუნჰგაუზენი”, “მოკლა დრაკონი”).