მისი ლოგიკა, ბალანსი და სისადავე

ნურაფერს მოიფიქრებ ისეთს, რის დამზადებასაც ვერ შეძლებ.
ჟან პრუვე

8 აპრილი ჟან პრუვეს დაბადების დღეა. ვიტყვით ხოლმე, ვინმემ დროს გაუსწრო და ჩვენი ცხოვრება შეცვალა-ო. ჟან პრუვე იყო ასეთი. ახლა თუ სკამიდან ადგები და ირგვლივ მიმოიხედავ, დიდი შანსია, მისი იდეებით შთაგონებული ერთი ან რამდენიმე ნივთი ნახო შენ გარშემო. შეიძლება იყოს სანათი. ან თარო. ან სკამი. ან მაგიდა. იმიტომ რომ ჟან პრუვეს იდეები ყველგანაა. ყველგან, სადაც ავეჯია და ინტერიერია.

ჟან პრუვე (Jean Prouvé) ფრანგი არქიტექტორი, ინჟინერი, კონსტრუქტორი და დიზაინერია. მარტივი, პრაქტიკული, მინიმალისტური – მისი შემოქმედების საფუძველია. ყველაფერს, რასაც ქმნიდა, თავადვე აწარმოებდა საკუთარ სახელოსნოში და თავადვე ცდიდა – რამდენად მოსახერხებელი იყო მოსახმარად და გამოსაყენებლად იოლი.

ბავშვობიდან ჩხირკედელაობდა – მამა, ვიქტორ პრუვე ცნობილი მხატვარი, სკულპტორი და კერამიკოსი იყო და ჟანიც სულ მის გვერდით ტრიალებდა. კერამიკაც სცადა, ხეც, მაგრამ ყველაზე მეტად ლითონისკენ გაუწია გულმა. თეორიაზე მეტად პრაქტიკული მუშაობა იზიდავდა. ნანტის სახელოვნებო სასწავლებელი მიატოვა და ჯერ სამჭედლოში, შემდეგ ლითონის საამქროში მიებარა შეგირდად.

ანიც და ჰოეც რომ გაუგო მეტალს, საკუთარი პატარა საამქრო გახსნა 1923 წელს ნანსიში. 1931-ში კი “ჟან პრუვეს ატელიები” (Ateliers Jean Prouvé).

საკუთარი ავეჯის წარმოების გარდა, ბევრ სხვა დიზაინერთან და არქიტექტორთან თანამშრომლობდა, მათ შორის იყო ლე კორბუზიეც.

პრუვეში ინჟინრის სული არქიტექტორისას ერწყმის.
ლე კორბუზიე

ლოგიკა, ბალანსი და სისადავე – ჟან პრუვეს კრედო იყო. ეს სიტყვები აიღო დევიზად “თანამედროვე ხელოვანთა ამქარმა”, რომლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი და წევრი იყო თავად პრუვეც.

მისი ინდუსტრიული დიზაინის ნიმუშები ბევრგან შეგხვდებათ საფრანგეთში – მუნიციპალიტეტებში, სკოლებში, უნივერსიტეტებში, საავადმყოფოებში: ერთგან კიბე, სხვაგან ალაყაფის კარი, ლიფტი… ზოგი შენობა ჟან პრუვესეული ფასადით იწონებს თავს. ასაწყობ, კარკასულ სახლებსაც ამზადებდა აფრიკის ღარიბი ქვეყნებისთვის, ფრანგი უსახლკაროებისთვის და ყველასთვის, ვისაც ძვირი სახლის შესაძენად სახსრები არ ყოფნიდა.

ავეჯს კი თანამედროვე ხელოვნების ბევრ მუზეუმში იხილავთ მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში, მათ შორის, ცხადია, პომპიდუს ცენტრის მუდმივმოქმედ ექსპოზიციაში. თავად პომპიდუს ცენტრის შენობა რომ ისეთია, როგორიც არის – მოდერნისტული პარიზის ერთ-ერთი სიმბოლო, ამაშიც დიდია პრუვეს დამსახურება – ის იყო ჟიურის თავმჯდომარე და მისი გემოვნებით შეირჩა გამარჯვებული პროექტი.

ის, რაც ოდესღაც შექმნა, როგორც იაფი და ყველასთვის ხელმისაწვდომი, დღეს ოთუსბირი ღირს. 🙂 სელავი, როგორც ამბობენ ფრანგები. ჟან პრუვეს ნახელავზე კოლექციონერები ნადირობენ, წყვილი სკამის ფასი 40’000 ევროს ცდება, ასაწყობი სახლების ფასი კი აუქციონებზე რამდენიმე მილიონს აღწევს.

თუმცა, “იაფი” ვარიანტიც არის – შვეიცარულმა კომპანია Vitra-მ 2011 წელს ჟან პრუვეს ავეჯის წარმოების უფლება შეიძინა… იაფი ტყუილად არ ჩამისვამს ბრჭყალებში (თუმცა, ვისთვის – როგორ) – “ვიტრას” მიერ კლონირებული პრუვესეული “სტანდარტული” სკამი 600 ევროზე ძვირი ღირს. 🙂

დღეს ასეა, თორემ 50-იანებში პრუვეს პოპულარობამ იკლო, ამას კრედიტორებთან და პარტნიორებთან დავაც დაემატა და ვალებს კინაღამ შემოქმედებაზე, პატენტებზე, სახელსა და ბრენდზე საავტორო უფლებებიც გაყვა… ისევ სელავი. ცხოვრების დარჩენილი 30 წელი ნანსიში სახლის შენებას (დღეს იქ მუზეუმია), პედაგოგობას და სხვადასხვა პროექტის კონსულტირებას მოახმარა. რამდენიმე წიგნის თანაავტორიც გახდა.

თუ ადამიანებს ესმით შენი, ახსნა-განმარტება საჭირო აღარაა. თუ ვერ გიგებენ – ახსნით ვერაფერს უშველი.
ჟან პრუვე

1981 წელს ფრანსუა მიტერანმა საპატიო ლეგიონის ორდენით დააჯილდოვა. დააგვიანეს, მაგრამ მოასწრეს – 2 წლის შემდეგ ჟან პრუვე გარდაიცვალა.

© Lord Vader. Stylish Blog. საავტორო უფლებები დაცულია. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 Unported License.

___

Vitra. Legacy of Jean Prouvé

Artsy. Jean Prouvé

Jean Prouvé & Charles & Ray Eames: Constructive Furniture