ქალი, რომელიც დააკლდა მსოფლიო ჩემპიონატს

თუ თვალახვეული გსურს ყოფნა, შენი ნებაა, მაგრამ ასე სამყაროს ვერ შეიმეცნებ.
მირიამ მაქება

საბჭოთა კავშირის კომპარტიის გენერალური მდივანი, ლეონიდ ილიას ძე ბრეჟნევი ცხონებული ასე ამბობდა ხოლმე – მეო სამი დიდი მეგობარი მყავსო: ამერიკელი მუშების უფლებების დამცველი ანჯელა დევისი, ყველა აფრიკელის მამა და მარჩენალი უგანდის პრეზიდენტი იდი ამინი და აპარტეიდთან მებრძოლი მირიამ მაქება.

მირიამ მაქება (Zenzile “Miriam” Makeba), “დედა აფრიკა”, “მსოფლიო მუსიკის განძი” 1932 წლის 4 მარტს იოჰანესბურგში დაიბადა. მიუხედავად იმისა, რომ ოჯახი ფრიად შეჭირვებულად ცხოვრობდა, მით უფრო მას შემდეგ, რაც მამა გარდაეცვალა, ახლობლებმა მირიამის მუსიკალურ ნიჭს ყურადღება მიაქციეს და გოგონა მუსიკალურ სკოლაში მიიყვანეს, სადაც 8-წლიანი სპეციალიზირებული განათლება მიიღო. კლასიკური მუსიკის ცოდნამ, როგორც თავად მაქება ამბობდა, მის სამომავლო კარიერასა და გამორჩეული ხელწერის ჩამოყალიბებას დიდად შეუწყო ხელი.

მირიამი მღეროდა საეკლესიო ქოროში, მისი ბიძაშვილის სამოყვარულო ჯგუფში, გამოდიოდა ქუჩის მუსიკოსებთან ერთადაც… 50-იანებში ის The Manhattan Brothers-ის სოლისტად მიიწვიეს. Manhattan Brothers ძირითადად რეგთაიმს უკრავდა. მაქებას ჯაზი ბავშვობიდან უყვარდა (მისი ძმა გატაცებული იყო ჯაზით და ფირფიტებს აგროვებდა. როგორც მოგვიანებით მირიამი იგონებდა, ჯერ კიდევ პატარა ასაკში უსმენდა ამ ჩანაწერებს და ცდილობდა ბილი ჰოლიდეისთვის, ელა ფიცჯერალდისთვის, სარა ვოუნისთვის ხმის აყოლებას), Manhattan Brothers-ში მის ნიჭს მიეცა გზა ფართო. ის შენიშნეს. 1959 წელს სამხრეთ აფრიკელმა მესაყვირემ და კომპოზიტორმა ჰიუ მასექელამ მირიამ მაქებას ქალის მთავარი პარტია ანდო ჯაზ-ოპერაში “მეფე ქონგი” (King Kong)

• Hugh Ramopolo Masekela – ერთ-ერთი გამორჩეული სახელია ეთნო-ჯაზის ისტორიაში. საყვირს ის MSM-ში (მანჰეთენის მუსიკალურ სკოლაში/Manhattan School of Music) დაეუფლა – სასწავლებელში, რომელიც  ამაყობს ისეთი კურსდამთავრებულებით, როგორებიც არიან თანამედროვეობის უდიდესი, IMHO :), ბასისტი რონ ქართერი, დეივ გრუზინი, ჰერბი ჰენქოქი, ფლეიტისტი ჰერბი მენი, იუსეფ ლათიფი, გენიალური დრამერი მაქს როუჩი და ჩვენი ძმა და მეგობარი ბილი ჯოელი. გარდა ჯაზისა მასექელა მონაწილეობდა ფოლ საიმონისა და 60-იანების ძალინ ცნობილი და ძალიან კარგი ჯგუფის, The Byrds-ის ჩანაწერებშიც. მოგვიანებით ის და მირიამი დაქორწინდნენ.

მაქებამ საკუთარი ჯგუფიც შექმნა, The Skylarks და ამერიკული, ევროპული და აფრიკული რიტმების შერწყმა დაიწყო. ეს არის სტილი მარაბი (Marabi) და კუელა (Kwela), რომელიც დღეს მსოფლიო ეთნო-ჯაზის ან, როგორც ხშირად უწოდებენ, მსოფლიო მუსიკის (World Music) ნამდვილი საგანძურია. World Music–ის ფასეულობა ისაა, რომ ის, ერთი მხრივ, უნიკალურია და არავის გავს, მეორე მხრივ კი, საყოველთაოა და ყველასათვის გასაგები… საქართველოში სწორედ ამ გზას გაჰყვნენ ნინო ქათამაძე, “ადიო”, “შინი”…

რატომ უწოდებენ ამ მუსიკას “მსოფლიო მუსიკას”? ვფიქრობ, ადამიანებს სურთ, თავაზიანები იყვნენ. მათ იმის თქმა სურთ, რომ ეს მუსიკა მესამე სამყაროდანაა. ადრე ჩვენს ქვეყნებს განუვითარებელს უწოდებდნენ, ახლა – განვითარებადი შეარქვეს. უბრალოდ, ასე უფრო თავაზიანია.
მირიამ მაქება

იმავდროულად, საკუთარი პოპულარობა მუსიკოსმა ადამიანის უფლებებისთვის საბრძოლველად გამოიყენა – 1959 წელს მაქება გადაიღეს ანტი-აპარტეიდულ ფილმში “აფრიკავ, დაბრუნდი” (Come Back, Africa). ფილმის პრემიერას ვენეციის კინოფესტივალზე თავად მუსიკოსიც დაესწრო, სამხრეთ აფრიკის ხელისუფლებამ კი მისი საზღვარგარეთ ყოფნით ისარგებლა და მოქალაქეობა ჩამოართვა, თანაც ისე, რომ ამის შესახებ არ განუცხადებიათ, მაგრამ, როდესაც მირიამის დედა გარდაიცვალა, ის სამშობლოში არ შეუშვეს და პასპორტი ჩამოართვეს, როგორც გაუქმებული. ამის შემდეგ მსოფლიოს არაერთმა ქვეყანამ მას საპატიო მოქალაქეობა შესთავაზა და “დედა აფრიკა” მსოფლიოს მოქალაქე გახდა.

მირიამ მაქებას ამერიკულ კარიერას ხელი შესანიშნავმა მუსიკოსმა ჰარი ბელაფონთემ (Harold George “Harry” Belafonte, Jr.) შეუწყო. მათმა ერთობლივმა ალბომმა An Evening With Belafonte/Makeba (1965) გრემი დაიმსახურა. მანამდე, 1960 წელს მაქებამ მონაწილეობა მიიღო ბელაფონთეს ალბომის, Belafonte Returns to Carnegie Hall ჩაწერაში.

• ბელაფონთე ცალკე პოსტს იმსახურებს. არა მხოლოდ იმ მუსიკისთვის, რაც მან შექმნა, არამედ იმისთვისაც, რამდენ ნიჭიერ ადამიანს დაეხმარა. ბობ დილანის დებიუტი სწორედ ჰარი ბელაფონთეს სინგლის The Midnight Special ჩაწერისას შედგა  – ორი ძაან მაგარი კაცი შეხვდა ერთმანეთს და მაგრადაც შეუბერეს. ამ სიმღერის ბევრი ვარიანტი არსებობს – იმდენჯერ ჩაწერეს, სანამ იდეალურ ჟღერადობას არ მიაგნეს. 1962 წელს მოხვდა ბელაფონთეს ალბომში.
  ასევე, მგონი, ცალკეცაა გამოსული ყველა ვარიანტი ერთად. გადმოწერე და ისიამოვნე. არ ინანებ! 🙂

მირიამ მაქება უამრავი მუსიკალური თუ არა-მუსიკალური ჯილდოს მფლობელია. სრული სია შეგიძლიათ აქ იხილოთ. იყო გაეროს მშვიდობის ელჩი. რა თქმა უნდა, აპარტეიდის გაუქმების შემდეგ სამხრეთ აფრიკის მოქალაქეობაც აღუდგინეს. სხვადასხვა გამოცემის მიერ მაქება ყველა დროის ყველაზე ცნობილ სამხრეთ აფრიკელთა შორის არაერთგზისაა დასახელებული.

მჯერა, რომ ყველაფრის სიმღერა შემიძლია.
მირიამ მაქება

2008 წლის 9 ნოემბერს იტალიის ქალაქ კასტელ ვოლტურნოში გამართულ საქველმოქმედო კონცერტზე, რომელიც იტალიელი მწერლისა და ჟურნალისტის, ნეაპოლურ მაფიასთან, კამორასთან მებრძოლ რობერტო სავიანოს მხარდასაჭერად იმართებოდა, მაქება ცუდად გახდა. თავისი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი კომპოზიციის, Pata Pata-ს შესრულებისას გულის შეტევა დაემართა და კლინიკაში მიყვანისას გარდაიცვალა.

ფეხბურთში მსოფლიოს 2010 წლის ჩემპიონატის გახსნის ცერემონიალზე “დედა აფრიკა” ვეღარ იმღერებს, თუმცა, მისი ხმა მაინც გაიჟღერებს და მისი გამოსახულებაც გამოჩნდება, როგორც ის ფასეულობა, რომელიც მარადიულია და რომლითაც სამხრეთ აფრიკამ მსოფლიო კულტურა გაამდიდრა.
© Lord Vader. Stylish Blog. საავტორო უფლებები დაცულია. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.

___

http://www.miriammakeba.co.za