Next Door to Alice

– ჩეშირელო ფისუნია, მითხარი, გეთაყვა, საით უნდა წავიდე? – ჰკითხა ალისამ.
– გააჩნია, სად მიდიხარ, – უპასუხა კატამ.
– ჯერ არ ვიცი… სადმე.
– თუ არ იცი, აბა, სულ ერთი ყოფილა, საით წახვალ.
– ჰო მაგრამ, სადღაც მინდა რომ მოვხვდე, – სცადა ალისამ, განემარტა.
– მაგაზე ნუ იდარდებ, – დაამშვიდა კატამ, – აუცილებლად მოხვდები სადღაც… თუ, რა თქმა უნდა, საკმარისად დიდხანს ივლი.
“ალისას თავგადასავალი საოცრებათა ქვეყანაში”, ლუის ქერალი

ალისა და კორუფცია

ძალიან კარგია, რომ თბილისელი მაყურებელი კინოთეატრებს დაუბრუნდა. ცუდია, რომ ამის გამო რიგებში გვიწევს დგომა. ძალიან ცუდია, რომ ბილეთის ონლაინ დაჯავშნა და ყიდვა არ შეიძლება. 21 საუკუნეა, ხალხო, რა ჯანდაბა გჭირთ!

“ავატარზე” მხოლოდ მე-3 ცდიდან მოვხვდი.

“ალისაზე” უფრო გამიმართლა: არა, ბილეთები ამჯერადაც გაყიდული დამხვდა, მაგრამ ის იყო, შევეგუე აზრს, რომ საოცრებათა ქვეყანაში მოგზაურობა მინიმუმ ერთი კვირით გადამედო, რომ მოულოდნელად ჩემმა ძველმა მეგობარმა გოგიმ (ზოგიერთი ბლოგერის გასაგონად დავაზუსტებ – არა გვახარიამ :)) დამირეკა. როგორ ხარ… რავი აბა… აქეთური-იქეთური… ბოლოს შემომჩივლა ბავშვის “ამ მულტიკზე” წაყვანა “შემეტენაო”… 🙂 ჰაერში კორუფციული გარიგების სუნი დატრიალდა. 🙂

ბევრი რომ არ გავაგრძელო, ბილეთიცა და ბავშვიც 2 საათით გადმოვიბარე და ქერალ-ბართონის საოცრებათა ქვეყანაშიც შევაბიჯე.

ალისა მეორედ

გალაკტიონს ასეთი ლექსი აქვს “ედგარი მესამედ”. ედგარ ალანი იქეთ იყოს (თუმცა, კატებზე მასაც აქვს დაწერილი) და “უოლთ დიზნი პიქჩერზისთვის” ბართონის ფილმი არის ალისა მეორედ – ლუის ქერალის ეს გენიალური ნაწარმოები ეკრანზე პირველად 1951 წელს გადაიტანეს. ასე რომ, 2010 წლის “დიზნის” “ალისა” იმ 1951 წლის “დიზნის” “ალისას” გაგრძელებადაც, შეიძლება, მივიჩნიოთ, მით უმეტეს, რომ ახალი “ალისას” ამბავი ძველი “ალისას” ამბიდან რამდენიმე წლის შემდგომ ვითარდება.

ალისა და ქერალი

ამიტომ პირველი, რაც თვალში უცნაურად გხვდებათ – ეს ალისას ასაკია. ტელესიუჟეტშიც კი ყური მოვკარი – “ფილმში ჩვენთვის კარგად ნაცნობი პატარა ალისა გაზრდილიაო…” (კარგად ნაცნობი მათთვის, ვისაც წიგნი წაუკითხავს 🙂 ასეთი კი, სამწუხაროდ, დარბაზში ძალიან ცოტა იყო… ასე მომეჩვენა).

არ მგონია, რომ მთავარი გმირის ასაკობრივი ცვლილება ძალიან მნიშვნელოვანი იყოს.

ჯერ ერთი, ეს “საბავშვო” წიგნი ნამდვილი სატირაა იმდროინდელ (და ყველადროინდელ) ბრიტანულ (და არაბრიტანულ) დიდების “გონიერ და წესიერ” საზოგადოებაზე… ალისა ბუნტარია, მეამბოხე და ეს ხაზი ფილმშიც შენარჩუნებულია, განსაკუთრებულად ხაზგასმულიც კი – ამდენად, არა მგონია, რომ ბართონისა და ქერალის ალისები ძალიან განსხვავდებოდნენ. მეორეც, რომ არა ჩარლს დოდსანის, რბილად რომ ვთქვათ, გადაჭარბებული სიყვარული ფოტოგრაფიისა და პატარა გოგონებისადმი, ლიტერატურული ალისაც, სრულიად შესაძლებელია, ბევრად უფროსი ყოფილიყო. მესამეც, ზემოთაც ვთქვი, კინოსტუდიამ და ბართონმა ცოტა იეშმაკეს და ლუის ქერალის ნაწარმოების მიხედვით, ლუის ქერალის ნაწარმოების ერთგვარი გაგრძელება გადაიღეს. თანაც, ალისა ფილმში იმდენჯერ იზრდება და პატარავდება, რომ, შეიძლება, სათვალავიც აგერიოთ, ჰოდა, რა მნიშვნელობა აქვს მის ასაკს?

ალისა, ბართონი და სხვები

“ალისა”, როგორც ყველა კარგი “საბავშვო” წიგნი, მშვენიერი “სადიდო” წიგნიცაა. ჯეიმს ჯოისი თავს დიდად დავალებულად თვლიდა ლუის ქერალისგან, რომელსაც ბევრ რამეს დაესესხა, მათ შორის, “უსიუჟეტო” ქარგას, ფრაგმენტული თხრობის მანერას, ქვეცნობიერის ნაკადს… ახლა სცადეთ იმის წარმოდგენა, როგორ უნდა გადაიტანო ეკრანზე ნაწარმოები, რომელსაც არც დასაწყისი აქვს და არც დასასრული, რომელიც არ გვიყვება ამბავს, ან, თუ გნებავთ, არ გვიყვება დასაბამით და თანმიმდევრობით, რომელშიც ერთდროულად უამრავი მინი-ისტორიაა ჩაქსოვილი, არა ერთი მითი და ლეგენდა… თოლქიენის “ბაჭდების მბრძანებელი” მახსენდება. მაგრამ “ბეჭდების მბრძანებელს” შეკრული სიუჟეტი აქვს. “ბეჭდების მბრძანებელი” არის მწყობრი ამბავი, რომელიც ლოგიკურად ვითარდება და რომლის მოყოლაც შეიძლება. ქერალის “ალისას” ვერ მოყვები… (პოლ ვალერი წერდა: სიუჟეტი არის ის, რაც თხრობაში იკარგებაო), ისევე, როგორც შეუძლებელია ჯოისის “ულისეს” მოყოლა.

ალისა: ეს ხომ შეუძლებელია!
შეშლილი მექუდე: თუკი დაიჯერებ, რომ მართლაც ასეა.
“ალისა საოცრებათა ქვეყანაში”, თიმ ბართონი

სწორედ ამიტომ, უბრალოდ შეუძლებელია, რომ ფილმი წიგნს გაყოლოდა ზუსტად… ძნელია, გაყვე სიუჟეტს, როდესაც ის არ არსებობს. 🙂 ალბათ, “ალისას” ამგვარად გადაღებას ლუის ბუნიუელი თუ შეძლებდა, ისიც, სალვადორ დალისთან ერთად… მაგრამ არც ბუნიუელია ცოცხალი და აღარც დალი…

ლუის ქერალმა შექმნა სამყარო, სადაც “ჭკუადამჯდარი” ადამიანების ადგილი არ არის და, ამ მხრივ, “დიზნის” არჩევანი, რა თქმა უნდა, სწორი იყო – ბართონი ცნობილი “გიჟია”, რომლის ფანტაზიას (ასე ვიცოდით აქამდე) საზღვრები არ აქვს. იგივე ითქმის ჯონი დეფზე, რომლის გარდასახვის უნარიც საოცარია და რომლის “ჩაგდებულ” როლს მე პირადად ვერ ვიხსენებ…

• დეფი პირველად “დონი ბრასქოში” ვნახე, სადაც ის გენიალურ ალს უწევს პარტნიორობას. “შიში და სიძულვილი ლოს ანჯელესში”, “მეცხრე კარიბჭე”, “ჯოჯოხეთიდან”, “კარიბის ზღვის მეკობრეები” – შესანიშნავი და განსხვავებული როლები… (აქვე ვიტყვი, რომ “ჯონი დი” ძალიან არ მომეწონა, თუმცა ამაში მსახიობს ნაკლებად თუ დავადანაშაულებთ, უბრალოდ, ფილმს აკლია დინამიზმი და სიღრმე… ბოლოს და ბოლოს, ისეთი განგსტერული შედევრების ფონზე, როგორიცაა “ნათლია”, “ხელშეუხებელნი”, “ბოდი და ქლაიდი”).

ამჯერად ის “შეშლილი მექუდეა” – არანორმალურად არანორმალური და არანორმალურადვე მხიარული – ალისას საქმროს (არა საოცრებათა ქვეყნიდან) სრული ანტიპოდი.

ალისა და შეშლილი სამყარო

შეშლილები ყველაზე ჭკვიანები არიან – როგორც ამას ფილმის დასაწყისიდანვე ვიგებთ… სხვა ყველა, ვინც ჭკუადამჯდარი და გონიერია, სინამდვილეში – უბრალოდ მხდალია და თვალების გახელას სიცრუეში ცხოვრება ურჩევნია. ამგვარ საზოგადოებაში ამგვარი ყოფა ალისას არ სურს. მას არ სურს მოიქცეს ისე, როგორც მისგან ყველანი მოელიან… სწორედ ამიტომ აედევნება ის თეთრ კურდღელს და მოხვდება საოცრებათა სამყაროში, რომელიც ბევრად უფრო ნაღდია და წრფელი, ვიდრე სოროს მიღმა დატოვებული რეალური სამყარო, ამასთან, ამ “გამოგონილ” სამყაროში ალისა ერთგვარ ინციციაციას გადის – საკუთარ თავს პოულობს და პირობითობისგან თავისუფლდება… ვფიქრობ, ბართონმა ამით ქერალის ოცნებაც აასრულა. 🙂

ალისა, კატა და ძაღლი

– არც კი ვიცოდი, რომ ჩეშირელი კატები სულ იღიმოდნენ… მართალი რომ ვთქვა, საერთოდაც არ ვიცოდი, კატებს თუ ღიმილი შეეძლოთ.
– შეუძლიათ და თითქმის ყველა იღიმის, – უპასუხა ჰერცოგინიამ.
– ერთი ასეთი კატაც კი არ მინახავს, – რაც შეეძლო თავაზიანად შენიშნა ალისამ.
– შენ ბევრი რამ არ გინახავს! – განუცხადა ჰერცოგინიამ, – მართლაც რომ, ბევრი რამ!
“ალისას თავგადასავალი საოცრებათა ქვეყანაში”, ლუის ქერალი

ჩეშირელი კატა ჩემი საყვარელი პერსონაჟია. მას ცალკე პოსტიც მივუძღვენი, ამიტომ ახლა ბევრს არაფერს დავუმატებ. ვიტყვი მხოლოდ, რომ ფილმის მხატვარმა ჩეშირელი კატა მაქსიმალურად მიამსგავსა ორიგინალს.

ჩეშირელი კატა: 1865, მხატვარი ჯონ თენიელი (John Tenniel); 1951, მხატვარი ჰელ ამბრო (Hal Ambro), Walt Disney Pictures და 2010, მხატვარი კეი ასედარა (Kei Acedera), Walt Disney Pictures

სულძაღლიან ბართონს სულმა წასძლია და კატას დაუმატა ძაღლიც – ყურბარტყუნა, კეთილი და სევდიანი თვალებით.

ალისა და 3D

ფილმის შემოქმედებითმა ჯგუფმა მშვენივრად იმუშავა. 3-განზომილებიანი სამყარო ძალიან ლამაზია. პერსონაჟები ძალიან რეალური… თუმცა, ეს ყველაფერი უკვე ვნახეთ “ავატარში” და კიდევ არაერთხელ ვნახავთ მომავალშიც. როგორც ჩანს, მალე 2D ფილმები ღორის ქონის სანთლით საძებარი გახდება და 3D ისევე ჩაანაცვლებს მათ, როგორც ხმოვანმა კინომ ჩაანაცვლა მუნჯი და ფერადმა კი – შავ-თეთრი…

თუმცა, ერთი რამ უნდა აღინიშნოს, თუ ქემერონისთვის 3D უბრალოდ იყო ხერხი, მაქსიმალურად დამაჯერებელად და რეალისტურად დაეხატა პანდორას გამოგონილი სამყარო, ბართონმა გადაწყვიტა, მაყურებელს ცოტა მეტად გახუმრებოდა – და ლუმიერების “მატარებლის” სანახავად შეკრებილი პუბლიკისა არ იყოს, მეც რამდენჯერმე გამიჩნდა სურვილი ადგილიდან წამოვმხტარიყავი, რომ მორბენალ-მოფრინავ-მოხტუნავ-კბლილკრეჭია არსებები ეკრანიდან არ დამცემოდნენ… და ის ზღარბი ხომ კინაღამ თავში მომხვდა… 🙂 ბრრრრ….

ქერალი და ბართონი

და მაინც…

მიუხედავად ყველაფრისა, ვერ ვიტყვი, რომ ფილმმა აღმაფრთოვანა.

ლუის ქერალის წიგნის ეკრანიზაცია რომ ყოფილიყო, ბევრი რამ იქნებოდა საპატიებელი – ზემოთაც ვთქვი, “ალისას თავგადასავალი საოცრებათა ქვეყანაში” არ არის ნაწარმოები, რომლის ეკრანზე გადატანაც იოლია, მაგრამ ბართონმა საკუთარი “ალისა” გადაიღო, ორიგინალური ნაწარმოების მისეული გაგრძელება – ამ მხრივ, მას თითქმის სრული თავისუფლება ჰქონდა და საზღვრებიც საკმაოდ პირობითი იყო… და მაინც, ეს თავისუფლება მან სრულად ვერ გამოიყენა.

თიმ ბართონი ნამდვილად ნიჭიერი ადამიანია, მაგრამ ლუის ქერალამდე ბევრი უკლია. რა თქმა უნდა, ისიც არის, რომ სცენარის ავტორის ლინდა ვულვერთონის (Linda Woolverton) ფანტაზიამაც ვერ “გაქაჩა” ბოლომდე.

შეგიძლიათ, თავადაც შეადაროთ:

ალისას თავგადასავალი საოცრებათა ქვეყანაში (ორიგინალი, ნინა დემუროვას და ბორის ზახოდერის თარგმანები).

ალისა: რა საერთო აქვთ ყორანსა და საწერ მაგიდას?
შეშლილი მექუდე: წარმოდგენა არ მაქვს.
“ალისა საოცრებათა ქვეყანაში”, თიმ ბართონი

როგორც არ უნდა იყოს, ბართონის “თავი მოჩრა!”-ს მაინც არ შემოვძახებ.
ჯერ ერთი, წითელ დედოფალს სულ არ ვგავარ და მეორეც, ჰელენა ბონამ ქართერზე კარგად ამას მაინც ვერ გავაკეთებ.

© Lord Vader. Stylish Blog.
საავტორო უფლებები დაცულია. ნამუშევრის კოპირება, ციტირება და გამოქვეყნება დაშვებულია მხოლოდ ავტორისა და წყაროს (პოსტზე ლინკის) მითითებითა და ნებართვით და მხოლოდ არაკომერციული მიზნებით. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.

___

ასევე:
სულკატიანები